သန္းထြန္းရဲ႕ ျမန္မာျပည္ထဲက သွ်မ္းၿမိဳ႕မ်ား

 ေရွးက်လြန္း မကက်တဲ့ ေခတ္ကာလ ေတြအတြက္ အကၡရာတင္ၿပီး ကမၺည္းေက်ာက္စာ ဆုုိတာမ်ဳိးေတြ မရွိလုုိ ေရွးေဟာင္း သုုေတသန (Archaeology) ကုုိပဲ အားကုုိးရပါတယ္။ သိပ္ေစာတဲ့အႀကိဳသမုုိင္း (Prehistory)၊ အရုုပ္စာ(Hieroglyph) လုုိ မွတ္တမ္းတစ္မ်ဳိးရွိတဲ့ အႀကိဳသမုုိင္း (Protohistory) ေခတ္ေတြ လြန္ၿပီးမွ သမုုိင္း(History)ေခတ္ကုုိေရာက္ပါတယ္။
 အေထာက္အထားရွိတဲ့ တကယ့္အျဖစ္ အပ်က္ကုုိပဲ သုုံးသပ္ဆင္ျခင္ ၿမဲျဖစ္လုုိ႔  သမုုိင္း၀င္ (Historicity) ဆုုိတဲ့ေ၀ါဟာရ အသုုံးအႏႈန္း ေပၚလာတယ္။

အေၾကာင္းအရာဆစ္ခုု၊ ပုုဂၢဳိလ္တစ္ဦး၊ ေမာ္ကြန္းမွတ္တုုိင္ တစ္တုုိင္ဟာ  သမုုိင္း၀င္ျဖစ္တယ္ဆုုိရင္ တက္စစ္မွန္တယ္လုုိ႔ စိတ္ခ်ပါဆုုိတဲ့ အာမခံ ခ်က္ရွိတယ္။ သမုုိင္းပညာရွင္ဆုုိတာကုုိလည္း ျဖစ္ရပ္ေတြကုုိ ရက္စြဲစဥ္ၿပီး မွတ္တမ္းတင္တာေလာက္ လုုပ္တဲ့လူ မဟုုတ္ဘူးဆုုိတာ ခြဲျခားသိသင့္ပါတယ္။

နန္းတြင္း ထူးျခားတဲ့ ကိစၥေတြလုုိ ေန႔စဥ္မွတ္သားရတဲ့ ေန႔စဥ္မွတ္ ပုုရပုုိက္ရွိတယ္။ (တာ၀န္ယူၿပီး ေရးသူဟာ သံေတာဆင့္တစ္ဦး ျဖစ္မယ္ထင္တယ္။) သမုုိင္းပညာရွင္က ေန႔စဥ္မွတ္သူနဲ႔ လုုံး၀မတူပါ။ သမုုိင္းေရး သူတုုိင္းမွာ ရည္မွန္းခ်က္ တစ္ခုုေတာ့ ရွိစၿမဲျဖစ္တယ္။ ဘယ္သမုုိင္းကုုိ ဘယ္လုုိေရးတယ္လုုိ႔ စစ္ေဆးတာဟာ သမုုိင္းရဲ႕ သမုုိင္း (Historiography) ျဖစ္တယ္။

သမုုိင္း (History) နဲ႔ေန႔စဥ္မွတ္ (Chronology) ကြဲလြဲျခားနားပုုံကုုိ ဥေရာပစာေပမွာ ခရစ္တစ္ဆယ့္ေျခာက္ ရာစုုႏွစ္ကပဲ ထာရွားသိသာေနပါၿပီ။

ျမန္မာႏုုိင္ငံမွာဆုုိရင္ ေနာက္ဆုုံးဘုုရင့္ အမိန္႔ေတာ္နဲ႔ ျပဳုုစုုတဲ့ မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး (မွန္နန္း) ကုုိေန႔စဥ္မွတ္ အဆင့္ပဲရွိတယ္လုုိ႔ သတ္မွတ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ တုုိင္းျပည္အုုပ္ခ်ဳပ္တဲ့မင္းေတြရဲ႕ အဆက္အႏြယ္ကုုိ သိပ္ၿပီး ျပည့္စုုံေအာင္ေဖာ္ျပဖုုိ႔ႀကိဳးစားတယ္၊ ၿပီးေတာ့ ဘယ္ဘုုရင္ရဲ႕ ေကာင္းမႈဟာ ဘာေတြျဖစ္တယ္လုုိ႔   ေဖာ္ျပတယ္။

အဲဒါေလာက္ဆုုိရင္ အားလုုံးေက်နပ္ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရာဇာ၀င္ဟာ မင္းဆက္ကုုိပဲေျပာမယ္၊ မင္းတစ္ပါးစီ သာသနာ့ဒါယကာ ျဖစ္ေၾကာင္းေျပာမယ္။ ဒီႏွစ္ခ်က္ဟာ ရာဇာ၀င္က်မ္းရဲ႕ ပဓာနတာ၀န္ျဖစ္တယ္လုုိ႔ေတာင္ အခ်ဳပ္စကားေျပာႏုုိင္ပါတယ္။

 အေထာက္အထားမရွိဘဲ သမုုိင္းမျဖစ္ဘူး ဆုုိတဲ့စကားရွိတယ္။ ျမန္မာရာဇ၀င္ကုုိ ေရွးကေရးခဲ့တဲ့ ရွင္မဟာသီလ၀ံသ ေရး ရာဇ၀င္ေက်ာ္၊ ဦးကုုလားေရး မဟာရာဇ၀င္၊ ပုုဂံရာဇ၀င္သစ္၊ ဦးထြန္းညိဳေရး ရာဇ၀င္သစ္ (မွန္နန္း) မရာဟာရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး အဲ့ဒါေတြ ရွိခဲ့တယ္၊ အားလုုံးဟာ ေန႔စဥ္မွတ္ (Chronology)  အဆင့္ပဲရွိတယ္။

ေရွးေဟာင္း သုုေတသနဌာနက တူးေဖာ္ေပးလုုိ႔ ျမန္မာေရွးၿမိဳ႕ေဟာင္းတခ်ဳိ႕ ရဲ႕ ရက္စြဲကုုိ ေဖာ္ထုုတ္ႏုုိင္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕ရုုိးနဲ႔ နံရံေတြကုုိ ေတာင္ေျမာက္တန္းတဲ့ ေနရာမွာ သံလုုိက္အိမ္ေျမွာင္ (Magnetic Compass)က ညြန္တဲ့ေျမာက္ ဘက္ကုုိ တစ္ဆယ့္သုုံး ဒီဂရီအထိ တိမ္းေစာင္းေနရင္ ဒီအုုတ္တံတုုိင္းနံရံ တည္ေဆာက္တဲ့ ရာစုုႏွစ္ကုုိ တြက္ယူလုုိ႔ရပါတယ္။ (သန္းထြန္း)

လန္ဒန္နဲ႔ ပါရီၿမိဳ႕ ေဟာင္းေတြရဲ႕ နံရံတိမ္းေစာင္းပုုံ ေလ့လာနည္းကုုိ မွီၿပီး ျမန္မာၿမိဳ႕ ေဟာင္းေတြရဲ႕ နံရံ တိမ္းေစာင္းပုုံကုုိတြက္ယူတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလုုိတြက္ယူတဲ့အခါ အတိအက် ရက္စြဲမရေပမယ့္ ရာစုုႏွစ္ေလာက္ အရက္စြဲအၾကမ္းရပါတယ္။

မုုိင္းေမာ ( ကူမဲအနီး )               ၂- ရာစုုႏွစ္ ဘီစီ
ပိႆႏုုိး (ေတာင္တြင္းႀကီးအနီး)      ၁- ရာစုုႏွစ္ ေအဒီ
ဟံလင္း (၀က္လက္အနီး)          ၃- ရာစုုႏွစ္ ေအဒီ
သေရေခတၱရာ (ျပည္အနီး)        ၄- ရာစုုႏွစ္ ေအဒီ
ေ၀သာလီ (ေျမာင္ဦးအနီး)         ၈- ရာစုုႏွစ္ ေအဒီ
ပုုဂံ                                           ၁၁- ရာစုုႏွစ္ ေအဒီ

အ၀ကုုိ ၂၆ ဇန္န၀ါရီ ၁၃၆၅ ကတည္ေထာင္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ျမန္မာသမုုိင္း အားလုုံးကုုိ ငါသိၿပီပဲလုုိ႔ ထင္တဲ့လူမ်ားပါတယ္။ အဲဒီလုုိ အခါကစၿပီး ေရဆိပ္၊ ျမစ္ဆိပ္၊ သေဘာၤဆိပ္၊ ပင္လယ္ဆိပ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေပၚထြန္းလာပါတယ္။

ျမန္မာေျမျပန္႔ကုုိ ျမန္မာေတြ ေရာက္မလာမီကပဲ တျခားလူမ်ဳိးေတြ ေရာက္ရွိေနၿပီ ဆုုိတာကုုိေတာ့ ေမ့လုုိ မျဖစ္ပါဘူး၊ ၿမိဳ႕ ရြာေတြဟာလည္း အားလုုံးျမန္မာေတြ တည္ခဲ့တဲ့ၿမိဳ႕ ရြာေတြ မဟုုတ္ပါ။ ဒါကုုိထင္ရွားေအာင္ သာဓကျပရရင္ ေက်ာက္ဆည္နယ္က ျမန္မာေတြ စတင္ေနထုုိင္ခဲ့တဲ့ တစ္ဆယ့္စ္ရြာရဲ႕ နယ္ေတြကုုိ စစ္ေဆးၾကည့္ႏုုိင္ပါတယ္။

ရြာနာမည္ စာလုုံးေပါင္းကုုိလည္း ေက်ာက္စာပါ အတုုိင္းေရးထားပါတယ္။

ပင္လယ္၊ ပႅဥ္မနာ၊မႅစ္သာ၊ ရငုုန္၊ ျမင္ခုုံတုုိင္၊ ပနန္၊ တမုုတ္၊ သင္ေတာင္၊ မကၡရာ၊ တပႅက္သာနဲ႔ ခံလွဴ၊ ေပါင္းတစ္ဆယ့္တစ္ရြာျဖစ္ပါတယ္။

ပင္လယ္ဆုုိတဲ့ နာမည္က သွ်မ္း၊ ခလွဴကမြန္၊ ပႅဥ္မနာ၊ ရငုုန္၊ ပနန္၊ မကၡရာ နဲ႔ တပႅက္သာ ဆုုိတာ တြက္ ျမန္မာနာမည္ မဟုုတ္ပါ၊ ျမန္မာနည္မည္ဆုုိရင္ မႅစ္သာ၊ ျမင္ခုုံတုုိင္၊ တမုုတ္နဲ႔ သင္ေတာင္ တုုိ႔ေတြပဲရွိတယ္။ ၿမိဳ႕ ရြာနာမည္ကုုိ မြန္စာရင္း၊ သွ်မ္းစားရင္း လုုပ္ၾကည့္တဲ့အခါ ဘယ္လူမ်ဳိး ဘယ္ေဒသမွာ စတင္ေနထုုိင္သြားတယ္လုုိ႔ အၾကမ္းဖ်င္း သိႏုုိင္ပါတယ္။

**သွ်မ္းရြာအမည္စာရင္း** ( သွ်မ္းျပည္က နာမည္ေတြမပါ)

ကေလး            - ေရာင္း၀ယ္ေရး ေကာင္းတဲ့ေစ်း
ကဗြက္             - သံေစ်း
ကသာ              - စည္ကားတဲ့ေစ်း
ေကာလင္း        - ေတာင္ကတုုံး
ေကာင္းစင္        - ဆင္ေတာင္
ေကာင္းတုုံ        - ေတာင္ႀကီးေတာင္   
ခႏၱီး                   - ေရႊေျမ
ခမ္းပတ္            - ေရႊထြက္
ခ်င္းတြင္း           - သံေၾကး
စကာ                - ၿမိဳ႕ေစ်း
စကုု                  - စုုံတြဲၿမိဳ႕
စကုုိင္း (စစ္ကုုိင္း)-  ေရစီးသန္ျမစ္
စေလ               - ေရာင္း၀ယ္ေကာင္းတဲ့ၿမိုု႕
စလင္း              - စတင္ရွင္းလင္းတဲ့ၿမိ႔
စဥ္႔ကူ               - ျမင္းေျခနင္းကြင္းလုုပ္တဲ့ၿမိဳ႕
စုုံးၿမိဳ႕                  - စုုံးအမ်ည္ရွိ သွ်မ္းမ်ဳိးတူစုုကုုိ စြဲၿပီးေခၚ
တေကာင္း        - အခြန္အေကာက္ေတာင္းရာဌန
တကုုံ                - ပုုဇြန္ကူးတုုိ႔
တဇင္               - ဆင္ကူးတုုိ႔
တပိန္               - ေမွ်ာ့ကူးတုုိ႔
တပြင့္               - ျမစ္ဆုုံကူးတုုိ႔
တလ               - ေကာင္းတဲ့ကူးတုုိ႔
တြံေတး            - ခ်ဥ္သီးကူးတုုိ႔
ထား၀ယ္          - ကူးခတ္ရတဲ့ကူးတုုိ႔
ပဆုုပ္               - ေတာ၀င္လမ္း
ပတိန္               - ေခ်ေဟာက္တဲ့ေတာ
ပဒန္                 - ၾကဖေတာ
ပင္လယ္           - လြင္ျပင္က်ယ္ ေရျပင္က်ယ္
ပင္းဒယ            - စြယ္ေတာ္ပင္လြင္ျပင္
ပ်ဥ္းမနား           - ဖန္ခါးပင္လြင္ျပင္
ဖားကန္႔             - ေက်ာက္ဖ်ာမုုိး
ဗန္းေမာ္            - အုုိးရြာ
ဗန္းေမာက္       - ပန္းရြာ
ဗဟင္း              - ေက်ာက္ေတာ
မလည္             - ျမင္းစာက်က္ေျမ
ေမာ္ကယ္         - ဆားတြင္း
ေမာ္တုုံ             - ေၾကးတြင္း
ေမာ္လူး            - သတၱဴတူးယူတဲ့လုုိဏ္
ေမာ္လုုိက္        - အစမ္းတြင္း
မန္စီ                - စိမ့္ေျမရြာ
မႏၱေလး           - ေတာင္ငယ္ေလး
မန္လီ              - ေကာင္းတဲ့ရြာ
၀န္းသုုိ             - က်ားၿမိဳ႕
၀ုုိင္းေမာ္           - အုုိးထိန္းၿမိဳ႕
သီဟေတာ      - ငုုတ္ေလး/ ငါး
ေသာင္သြတ္    - အ၀ အ၀င္ ျမစ္ႀကီးကုုိစီး၀င္ရာအ၀
ဟုုမၼလင္း         - ပိႏၷဲပင္ရိပ္

နာမည္ကုုိ သိရုုံနဲ႕ ရြာတည္ေထာင္တဲ့ သမုုိင္းကုုိ သိဖုုိ႔မလြယ္ပါ၊ ဒါေပမဲ့ ဘယ္လုုိမ်ဳိးတည္ေထာင္သြား မယ္ ထင္ရတယ္၊ တခုု ဘယ္သူေတြဆက္ေနသလဲ ဆုုိတာေတာ့ ခန္႔မွန္းလုုိ႔ ရႏုုိင္ပါတယ္။ ကုုလားနာမည္ရွိတဲ့ ၿမိဳ႕ ရြာဆုုိရင္  ဗုဒၶ၀င္ထဲက ယူမွည့္တာျဖစ္မယ္။ ကုုလားေတြလာၿပီး ၿမိဳ႕တည္ေတာ့ သိပ္မျဖစ္ႏုုိင္ဘူး လုုိ႔ပဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္။

အေလာင္း မင္းတရားလက္ထက္ မြန္ၿမိဳ႕ ရြာနာမည္ေတြကုုိ ျမန္မာနာမည္ေပးတဲ့အခါ ျမန္ေအာင္၊ ရန္ကုုန္ဆုုိ သလုုိေပၚလာခဲ့ပါတယ္။
ေရွးအခါက ျမန္မာရာဇာ၀င္ က်မ္းေတြ ေရးခဲ့ၾကတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ကုုိ စစ္ေဆးၾကည့္ပါ။ ပထမ မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး (အလြယ္ေခၚ မွန္နန္း) ကုုိ ဘာေၾကာင့္ ေရးသလဲေမးရင္ ရွင္ဘုုရင္ ခုုိင္းလုုိ႔ ဆုုိတဲ့အေျဖကုုိ ခ်က္ျခင္းေျဖႏုုိင္ပါသည္။

ျမန္မာေတြ ျမန္မာႏုုိင္ငံ အလယ္ပုုိင္းကုုိ မလာေရာက္ခင္က ဘယ္မွာေနခဲ့ၾကသလဲလုုိ႔ ေမးရင္ အေမးသာရွိမယ္၊ အေျဖမေပၚဘူး။

ဘာျပဳလုုိ႔လဲဆုုိေတာ့ ခုုိင္ခုုိင္မာမာေျပာစရာ သကေသ အေထာက္အထားမရွိလုုိ႔ပါပဲ၊ မွန္းဆၾကည့္ပါဆုုိရင္ တရုုတႏုုိင္ငံ အေနာက္ေျမာက္ေတာင့့္ ျဖစ္ေကာင္းရဲ႕ လုုိ႔ေျပာမယ္။ အရင္အႏွစ္ ေလးေထာင္ (၂၀၀၀ ဘီစီ) ကေတာင္ ဘက္ကုုိ တျဖည္းျဖညး တေရြ႕ေရြ႕ ေျပာင္းေရြ႕လာၾကမယ္။

 ျမန္မာႏုုိင္ငံအတြင္းကုုိ ေရာကလာၿပီး အတည္အၿမဲေနၾကေတာ့မယ္ ဆုုိေတာ့ မြန္လူမ်ဳိး၊ ပ်ဴလူမ်ဳိးေတြနဲ႔   ေတြ႔ၾကတယ္။ ဒီလူေတြက အိႏၵိယ ဓေလ့ကုုိ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား လက္ခံက်င့္သုုံး  ေနၾကၿပီးျဖစ္လုုိ႔   ျဗဟၼဏ၀ါဒ၊  ဗုဒၶ၀ါဒေတြကုုိ တတ္ကၽြမ္းၿပီးသားျဖစ္တယ္။ ျမန္မာေတြက ၁၀ ရာစုုႏွစ္ေလာက္မွ မမ်ားအျပား ဗဒုု ာသနာ၀င္ျဖစ္လာစရာရွိပါသည္။ အိႏၵိယ အရင္းခံျဖစ္တဲ့ အကၡရာတြ သုုံးၿပီး စာေရးနည္းကုုိ၁၁ ရာစုုႏွစ္ေလာက္မွပဲ တတ္ေျမာက္လာၾကပါၿပီ၊ စာေနရးနည္းတတ္တာနဲ႕ အနိရုုဒ (1044- 1177) ႏုုိင္ငံခ်ဲ႕တဲ့ ကာလနဲ႕ ထပ္တူေလာက္ျဖစ္မယ္လုုိ႔ မွန္းဆပါသည္။

သမုုိင္းဆုုိသည္မွ ရွိရွိသမွ်၊ ျဖစ္ျဖစ္ခဲ့သမွ် အလူ႕အတြ႔ အႀကဳံမ်ားကုုိ စုုစည္းၿပီး မွတ္တမ္း တင္ထားျခင္း   ျဖစ္သည္။   အတိတ္ျဖစ္ရပ္ မ်ားကုုိ မွတ္တမ္းတင္ၿပီး သေဘာအဓိပၺာယ္ ေကာက္ခ်က္ယူသည္။   ျဖစ္စဥ္အရွည္ႀကီးထဲက သေဘာအဓိပၺာမ်ား ေကာက္ယူျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

သမုုိင္းတြင္ ေကာင္းခဲ့ ဆုုိးခဲ့သည္မ်ားရွိၿပီး အဘယ္ေၾကာင့္ ေကာင္းသည္ ဆုုိးသည္ သေဘာအဓိပၺာယ္၊ သေဘာသမၻာ ရွိသင့္သည္။ အနည္းဆုုံးအားျဖင့္ ကိစၥတစ္ခုုကုုိ လုုပ္သည့္အခါ မည္သသည္ကုုိ အေျခခံၿပီး မည္သည့္စိကူးျဖင့္ လုုပ္သည့္အခါမ်ဳိးတြင္ သေဘာသမၻာရွိသင့္သည္။

စာေရးဆရာက သမုုိင္းအခ်က္အလက္မ်ားကိုု ရွာရာတြင္ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္သလဲ ဘယ္လုုိျဖစ္သလဲ၊ ဘယ္လုုိရလဒ္ရိွသလဲဆုုိသည့္ အခ်က္မ်ားကုုိ သိရွိျခင္းအားျဖင့္ မအ ဲႏုုိင္၊ မည့ံႏုုိင္၊ အညာမခံရ ႏုုိင္ဟုု ဆုုိထားသည္။

ထုုတ္ႏုုတ္ -  ျမန္မာသမုုိင္း နိဒါန္း
                 -  ေဒါက္တာသန္းထြန္း