(၇) ကမၻာေပၚတြင္ မည္သည့္ဘာသာသည္ ၾကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္ေသာ ဘာ သာျဖစ္သည္ဆိုျခင္းကို မေျပာလွ်င္မျဖစ္ေျပာပါဟု သင္ကကြၽႏု္ုပ္အား တိုက္တြန္းခဲ့ေသာ္ ကြၽႏု္ုပ္စိတ္ပါလက္ပါစာနာေထာက္ထားေသာအားျဖင့္ "ဗုဒၶဘာသာသည္ ၾကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္ေသာ ဘာသာျဖစ္သည္" ဟု မဆိုင္း မတြ အေျဖေပးရမည္ျဖစ္ပါသည္။
(ရာဘင္ျဒာနတ္တဂိုးလ္ - Rabindranath Tagroe)
(၈) ဗုဒၶ၏ၾကီးမားေသာ အႏွစ္နာခံမႈ၊ စြန္႕လြတ္မႈႏွင့္ ဘဝ၏သန္႕ရွင္းစင္ ၾကယ္မႈတို႕ျဖင္ ဟိႏၵဴဝါဒအေပၚတြင္ မပ်က္ျပယ္ႏိုင္သည့္ အမွတ္တံဆိပ္ တစ္ခုကို ထားရစ္ခဲ့ျပီး ဟိႏၵဴဝါဒသည္ ထိုျမတ္ေသာဆရာအား အနႏၲေက်း ဇူးေႂကြးမ်ား ေပးဆပ္ရန္ ရွိေနေပသည္။ (မဟတၱမဂႏၵီ - Ghandi)
(၉) အကယ္၍ ျပႆနာတစ္ခုခုေျဖရွင္းဖြယ္ရာရွိခဲ့လွ်င္ ဗုဒၶေဟာၾကားခဲ့ သည့္ လမ္းစဥ္ျဖင့္ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ဒီမိုကေရစီက်က် စဥ္းစားဆင္ျခင္ရေပ သည္။ (ေန႐ူး - Nehru)
(၁၀) ဗုဒၶ၏ အဆုံးအမမ်ားသည္ ဟိႏၵဴဝါဒတြင္ တစ္စိတ္တစ္ေဒသအားျဖင့္ ပါဝင္အက်ဳံးဝင္ေနသည္ဟု ကြၽႏု္ုပ္ဆင္ျခင္ယူဆမိပါသည္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံရွိ ဟိႏၵဴဝါဒအေပၚ ေဂါတမဗုဒၶ က မည္ကဲ့သို႕ ၾကီးမားစြာ ေျပာင္းလဲေစခဲ့ သည္ကို မည္သို႕မွ် ျပန္လည္စူးစမ္းရွာေဖြရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေခ်။ (မဟတၱမဂႏၵီ - Ghandi)
(၁၁) သန္႕ရွင္းေသာ နည္းနာနိႆယႏွင့္ ျမင့္ျမတ္ေသာသင္ၾကားမႈမ်ားမွာ တစ္စုံတစ္ရာေသာ အယူဝါဒၾကီး တစ္ခုကမွ် အလြမ္းသင့္ေအာင္ မေဆာင္ ရြက္ႏိုင္သျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာမွ ကူးယူၾကရေပသည္။
(အိပ္ခ်္ဂ်ီဝဲလ္ - H.G. Wells - ျဗိတိသွ်သမိုင္းပညာရွင္)
(၁၂) ရွင္ေတာ္ဗုဒၶ --- အရွင္ဘုရားေဟာၾကားတဲ့ ေဒသနာမွာရွိတဲ့ တျခားအ ရာေတြထက္ အေၾကာင္းအရာ တစ္ခုအတြက္ႏွင့္ပဲ တပည့္ေတာ္ အရွင္ ဘုရားရဲ့ တရားေဒသနာေတာ္ကို ေလးစားျမတ္ႏိုးလွပါသည္။အဲဒီအေၾကာင္း အရာဟာ ဘာလဲဆိုရင္ တရားေဒသနာမွာ ပါတဲ့ အရာဝတၳဳအားလုံး ဟာ ျပတ္သားေနျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕အလိုလိုပင္ ထင္ရွားေနျခင္း ျဖစ္ ပါတယ္။ (ဟာမန္ဟက္စ္ - ၁၈၈၇ - ၁၉၆၂ )
(၁၃) ျပစ္မူက်ဴးလြန္သူသည္ ဘုရားသခင္ထံ ေတာင္းပန္အသနားခံရန္ ဆုေတာင္းဝတ္ျပဳၾကိဳးစားမူတို႕ျဖင့္ အကုသိုလ္ဆိုးက်ိဳးမွ လြတ္ေျမာက္ႏိုင္ သည္ဟု ဗုဒၶဝါဒီတို႕က မယုံၾကည္ေခ်။ (ဂြၽန္ေဝါလ္တားစ္ - John Walters)
(၁၄) စိတ္ခ်မ္းတာေစတာက
ကြၽႏု္ုပ္တို႕ တေတြသည္ ရုပ္ဝတၳဳႂကြယ္ဝမူ ဝိုင္းဝိုင္းလည္ေနသည့္ ၾကားတြင္ စိတ္ဓာတ္ေရးရာအားျဖင့္ ခြၽတ္ျခဳံက်ေနၾကရပါသည္။ ရုပ္ဝတၳဳႂကြယ္ဝေသာ္လည္း စိတ္ခ်မ္းသာမူ ကင္းေသာ အေျခအေနတြင္ စိတ္၏ခ်မ္းသာမူ အမွန္တကယ္ရရန္အတြက္ ဗုဒၶ၏က်င့္စဥ္ကိုက်င့္ၾကံအားထုတ္ၾကည့္ဖို႕သင့္လွပါသည္။ ဗုဒၶက်င့္စဥ္သည္ စိတ္ခ်မ္းသာမူကို အမွန္တကယ္ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ (ဂြၽန္ေဝါလ္တားစ္ - John Walters)
(၁၅)သက္ရွိသတၱဝါမ်ားကို မညွင္းဆဲရန္ နတ္ဘုရားမ်ားထံဝယ္ ဆုေတာင္း ပတၱနာျပဳျခင္း၊ ဘုန္းေတာ္ဘြဲ့မ်ားရြတ္ဆိုျခင္း၊ ယစ္ပူေဇာ္ျခင္းမ်ားကို မျပဳ လုပ္ရန္ ဗုဒၶသည္ လူ႕သမိုင္းတြင္ အဦးဆုံး အျပစ္ျပ၍ ဆုံးမပဲ့ျပင္ခဲ့သည္။ (Prof. Phys Davids)
(၁၆) ဗုဒၶ၏တရားေတာ္သည္ ကမၻာေပၚဝယ္ အႏုျမဴဗုံးမ်ား၊ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ဗုံး မ်ား ရွိေနသည္ထက္ပို၍လိုအပ္ေသာအခ်ိန္ျဖစ္သည္။ (ေန႐ူး - Nehru)
(၁၇) ကမၻာေပၚရွိ ဘာသာတရားတီထြင္သူ ေခါင္းေဆာင္အမ်ားစုမွာ မဟာ ခရီးသည္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဘာသာတရားေခါင္းေဆာင္ ဓမၼနာယကမ်ား ထဲတြင္ အက်င့္သိကၡာ၊ ပညာညဏ္၊စဥ္းစားညဏ္၊ စိတ္ေနသေဘာ ထားအရာတို႕၌ အျမင့္ျမတ္ဆုံးျဖစ္သည့္ ဗုဒၶသည္ ခရီးသည္ဘုရင္ ျဖစ္ သည္။ (ရာဟုလာသံ ကစၥည္း)
(၁၈) လူမႈဒုကၡ သုကၡအရွုပ္အေထြးမ်ားအတြက္ ဗုဒၶ၏ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတရားေဒသနာေတာ္သည္ အတိတ္ကထက္ ယေန့တြင္ ပို၍လိုအပ္ေပသည္။ (ေန႐ူး - Nehru)
(၁၉) ဗုဒၶျမတ္စြာတြင္ ေဒါသအလွ်ံ ထြက္ေသာအခါဟူ၍ မည္သည့္အခါမွ် မရွိေခ်။ ဘုရားရွင္၏ ႏွုတ္ေတာ္မွ အၾကင္နာမဲ့ေသာစကားထြက္ေပၚလာ သည္ဟူ၍ မည္သည့္အခါမွ် မရွိေပ။ (Dr. S. Radhakrishnan)
(၂၀) ရွည္လ်ားလွသည့္ သမိုင္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္တြင္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ မ်ားအေနျဖင့္ အျခားဘာသာဝင္မ်ားကို ညွင္းပန္းႏွိပ္စက္မႈဟူေသာ မွတ္ တမ္းမွတ္ရာ တစ္စုံတစ္ရာမွ် မရွိပါေပ။
(ပါေမာကၡရီးစ္ေဒးဗစ္ - Prof. Rhys Davids )
(၂၁) ဘာသာကို က်ဳပ္လက္ခံယုံၾကည္ႏိုင္ျခင္း မရွိပါ၊ သို႕ေသာ္ ကမ႓ာ့ ဘာသာၾကီးမ်ားအနက္တစ္စုံတစ္ခုေသာ ဘာသာကို လက္ခံရန္ အေၾကာင္း မ်ားေပၚေပါက္လာခဲ့ေသာ္ မိမိလက္ခံႏိုင္မည့္ ဘာသာတရားမွာ " ဗုဒၶဘာ သာ" ျဖစ္ပါသည္။ (Bertrand Russell, English Philosopher)
(၂၂) ဗုဒၶဝါဒသည္ ယုံၾကည္မႈထက္ သိမႈႏွင့္ ႐ႈျမင္မႈကိုသာ အဓိကထားသည္။ ဗုဒၶ၏ သြန္သင္ဆုံးမမႈ (တရားေတာ္) မ်ားသည္ "ဧဟိ ပႆိေကာ လာလွည့္ ႐ႉလွည့္" ဟုဖိတ္ေခၚျခင္းကိုသာ ျပဳ၍လာျပီး ယုံၾကည္ေလာ့ ဟုမဆိုေပ။
(ဆရာေတာ္ ေဒါက္တာဝါပိုလာရာဟုလာ - Ven. Dr. W. Rahula)
(၂၃) ဗုဒၶသည္ ပုဂၢိဳလ္ေရးကိုးကြယ္မႈဆိုင္ရာ ဘုရားသခင္ (သို႕) နတ္ဘုရားမ်ား၏ ကူညီမႈ ျမဴတစ္စိမွ်မပါဘဲ လူတိုင္းကိုယ္တိုင္ရယူႏိုင္သည့္ လြတ္ေျမာက္ေရးကို ကမၻာ့သမိုင္းတြင္ အဦးဆုံး ထုတ္ေဖာ္ေၾကျငာခဲ့သည္။ (Prof. Eliot)
(၂၄) ႏွလုံးသားမွာ ခ်မ္းသာေစတဲ့ တရားမရွိလွ်င္ စည္းစိမ္ဥစၥာ မည္မွ်ျပည့္ စုံေစကာမႈ ခ်မ္းသာႏိုင္မည္မဟုတ္ေပ။ (ဒလိုင္လားမား - Dalai Lama)
(၂၅) လြတ္လပ္မႈ မေပးစြမ္းႏိုင္တဲ့ အမိန္႕ဟာ ညွင္းဆဲႏွိပ္စက္မႈ ျဖစ္ သြားႏိုင္တယ္။ အမိန္႕မပါတဲ့ လြတ္လပ္မႈဟာလည္း ဖရိုဖရဲ ျဖစ္သြားႏိုင္ တာပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ လြတ္လပ္မႈကို လည္း ေပး စြမ္းႏိုင္ရမယ္။ ဖရိုဖရဲျဖစ္မႈကိုလည္း ကာကြယ္ႏိုင္စြမ္းရွိရမယ္။ (ဒလိုင္လားမား - Dalai Lama)
(၂၆) ဤအရာ လူသားသစ္ပင္မွာ ႏွစ္ေပါင္းကုေဋ့ကုေဋ့တစ္ၾကိမ္သာပြင့္ခဲ့တာ ပညာ ရနံ႕ ေမတၱာပ်ားရည္စက္မ်ားေလာကကို ျပည့္ဝေစတာလူသားပန္းတစ္ပြင့္ပါ။ (ဆာအက္ဒြင္အာႏိုး - Sir Edwin Arnold)
(၂၇) ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ေခတ္သစ္သိပၸံပညာသည္ အသိပညာဆိုင္ ရာ အလြန္ နီးကပ္ဆက္စပ္စြာ တည္ရွိေနေၾကာင္း ကြၽႏု္ပ္မၾကာမၾကာ ဆိုခဲ့ျပီး ထပ္ခါ တလဲလဲ ေျပာဆိုပါဦးမည္။ (ဆာအက္ဒြင္အာႏိုး - Sir Edwin Arnold)
(၂၈) ဗုဒၶဝါဒသည္ ေလာကႏွင့္ဘဝ ၏ တကယ္ပကတိ အျဖစ္မွန္ကိုသာ ဆင္ျခင္သုံးသပ္ရကား သဘာဝဓမၼအတိုင္း ႐ႈျမင္ေသာ ဝါဒဟု ဆိုရေပမည္။ (ဆရာေတာ္ ေဒါက္တာဝါပိုလာရာဟုလာ - Ven. Dr. W. Rahula)
(၂၉) မ်ားေသာအားျဖင့္ ဘာသာေရးဆရာ မ်ားသည္ ၎တို႕၏တပည့္မ်ား ကို အျခားဘာသာမ်ားႏွင့္ စပ္ဆိုင္သည့္ က်မ္းစာမ်ား၊ အယူဝါဒမ်ား၊စာေပ မ်ားကို ဖတ္႐ႉေလ့လာခြင့္ မျပဳဘဲတားျမစ္ၾကသည္။ ဗုဒၶဝါဒတြင္ ဤအျဖစ္မ်ိဳး လြန္စြာနည္းပါးေပသည္။ (ဖရခႏၲီပါေလာ)
(၃၀) စြမ္းရည္သတိၱိ ဘယ္ေလာက္သိမ္ဖ်င္းသူပင္ျဖစ္ပါေစ တရားေတာ္ရဲ့ တန္ခိုးေၾကာင့္ သတိၱိဗ်တိၱိ ျပည့္္ဝလာေစပါတယ္။ အညံ့စားလူတစ္ဦးကို အေတာ္ဆုံးလူျဖစ္လာေစတာဟာ တရားေတာ္ရဲ့ ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္ေၾကာင့္ ပါပဲ။ (ဂိုအင္ဂါ - SN Goenka)
.................................................................
အရွင္သုခမိႏၵ (စဝ္ဆုခမ္း) ႏွင္ ့ အရွင္ဝိဇယ ေရးသားျပဳစုထားေသာ " ဗုဒၶအႏု ပညာျပခန္း " စာအုပ္မွ ကူးယူေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
