ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ ေဒသသည္ (ခေဲြးပတ္ဂဲ,) (လြဲပ၊တ္,ဂဲ,) ပတ္ကြိဳင္ေတာင္တန္းႀကီးႏွင့္ ရုိးမေတာင္ တန္းမ်ား ၀န္းရံလ်က္ရွိသည္။ ေျမာက္ဘက္တြင္ (တဲးဎေ၊တ္) ေခၚ တိဘက္၊ အေရွ႕ဘက္တြင္ နန္ေခ်ာင္ႏုိင္ငံ၊ အေနာက္ဘက္တြင္ မာဂဓေဒသသုိ႔ ေပါက္ေရာက္ႏုိင္သည္။
(ခေမ့္တဳ,လူင္း) (ခေမ့္တဳ;လူင္) ေခၚ သလႅာ၀တီ ျမစ္ႏွင့္ (ခေမ့္ဂီ၀္း) ေခၚ ဧရာ၀တီျမစ္တုိ႔ ျမစ္ဖ်ား ခံရာ ေနရာလည္းျဖစ္သည္။
AD (၉) ရာစုတြင္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္၌ မံုးေနသွ်မ္း (တဲးမူိင္းခေိူ၀္)မ်ား ေရာက္ရွိေနၾကၿပီး ျဖစ္သည္ ဟု မွတ္တမ္းမ်ား၌ ေဖၚျပသည္။ သွ်မ္းတုိ႔သည္ ခရစ္မေပၚမီကပင္ ေ၀သာလီ၊ ဆာဒိယ၊ တိဘက္သုိ႔ ေရာက္ၿပီးျဖစ္ သျဖင့္ ထုိကာလႏွင့္ တစ္ခ်ိန္တည္း၌ပင္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္သုိ႔ ေရာက္ရွိလာၾကေပလိမ့္မည္။
AD (၁၃) ရာစုတြင္ မံုးေစခြန္သွ်မ္း (တဲးမူိင္းေr၀ခုခေ္)မ်ား ေရာက္ရွိလာၿပီး မံုးေနသွ်မ္းမ်ားႏွင့္ ေပါင္းမိ ကာ ခႏီၲး (ေခၚ) ခႏီၲးေဒသေန သွ်မ္း (တဲးခမ္းတီ;)ျဖစ္လာသည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားက ဆုိသည္။
မည္သုိ႔ပင္ဆုိေစ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ေဒသတြင္ သွ်မ္းမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားသည္ မိမိတုိ႔၏ ကုိယ္ပုိင္ အုပ္ခ်ဳပ္ ေရးျဖင့္ လြတ္လပ္စြာေနထုိင္ေသာ ႏုိင္ငံငယ္တစ္ခုကုိ တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ မိမိကုိယ္တုိင္ ယဥ္ေက်းမႈ ရွိခဲ့ သည္။ ကုိယ္ပုိင္စာေပ ရွိခဲ့သည္။ စာေရးရန္ မုိင္းကုိင္စကၠဴကုိ ကုိယ္တုိင္ျပဳလုပ္ၿပီး မင္၊ မင္တံတုိ႔ျဖင့္ စာေရးခဲ့ သည္။
ဗုဒၶသာသနာ ေရာက္ရွိလာသည့္အခါ ဗုဒၶ၏ က်မ္းဂန္စာေပမ်ား၊ တရားေတာ္မ်ား၊ ဆုေတာင္းစာ၊ ဘုရား ရွိခုိးစာ၊ မွတ္တမ္းမ်ားကုိ ပုရပုိက္တြင္ သွ်မ္းဘာသာစာေပျဖင့္ ေရးသားခဲ့သည္။
ေစတီ၊ ပုထုိး၊ ေက်ာင္း၊ ဇရပ္၊ (သူိင္၊ မူိင္.)မ်ားႏွင့္ ကုိယ္ပုိင္ပညာသင္ရာေနရာ (ပ၊င္းr၀ူိင္း) (ပ၊င္r၀ူိင္း) မ်ားရွိသည္။
ဆင္ယင္ထံုးဖဲြ႕မႈအျဖစ္ အမ်ဳိးသားသည္ ထုိးကြင္း၊ မင္ေၾကာင္ ဒူးက်ထုိးသည္။ ေက်ာ၊ ရင္၊ ခႏၶာကုိယ္ တြင္ ေဆးနီ၊ ေဆးနက္၊ အင္းကြက္ထုိးသည္။ ဂါထာ၊ မႏၲရားႏွင့္ ေဆး၀ါးအတတ္ရွိသည္။ တစ္ခ်ဳိ႕ဆံရွည္ေသွ်ာင္ ထံုးထားသည္။ ဓါးေရး၊ လွံးေရး တတ္ကၽြမ္းသည္။ ပုဆုိးကြက္က်ားႏွင့္ တုိက္ပံုအကႌ်၀တ္သည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ား မွာ ေခါင္းေပါင္းဆံၿမိတ္ႏွင့္အလွေပါင္းၾကသည္။ ယက္ကန္းအတတ္ တတ္ကၽြမ္းၾကသည္။
သွ်မ္းတုိ႔သည္ လယ္ယာဥယ်ာဥ္စုိက္ပ်ဳိးရန္ ေျမဆီေကာင္းေသာ ေနရာျဖစ္ျခင္း၊ တြင္းထြက္ ရတနာေမာ္ ေျမ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံရွိျခင္း ေရ၊ ေရရရွိရန္ လြယ္ကူ၍ ကူးသန္းသြားလာေရးကုိ အေထာက္အကူျပဳမည့္ ဆိပ္ကမ္းေကာင္းရွိျခင္း ဟူေသာ (မ၊ခေ္;၊ ခေဳး၊ ဎေဳ၊ တဳ;) အခ်က္မ်ားႏွင့္ ျပည့္စံုညီညြတ္သည့္ ေနရာတြင္သာ ၿမိဳ႕ရြာတည္၍ အေျခတက် ေနထုိင္သည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္သည္ ေရစီးေရလာသာျခင္း၊ ေျမဆီေကာင္းျခင္း အျပင္ ပယင္း၊ ေရႊရတနာထြက္ေသာ နယ္ေျမျဖစ္သည္။ “ခမ္းတီလံု”ဟူေသာ အဓိပၸါယ္သည္ပင္ “ ေရႊထြက္ရာ ေနရာႀကီး ” ဟုဆုိလုိသည္။
လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရးအတြက္ ကၽြဲ၊ ႏြား၊ ခရီးသြားလာေရးအတြက္ ဆင္၊ ျမင္းမ်ား ေမြးျမဴၾကသည္။ ေ၀ သာလီေခတ္ကပင္ ဆင္ေရးကၽြမ္းက်င္ၾကသည္။ ဆင္ဖမ္းျခင္း၊ အမဲလုိက္ျခင္း၊ ေရႊက်င္ျခင္းတုိ႔ကုိ ကၽြမ္းက်င္ ၾကသည္။ ထုိအခ်ိန္က ထုိေဒသတြင္ အင္အားႀကီးေသာ ျမင္းတပ္မ်ား ဖဲြ႔စည္းႏုိင္ခဲ့သည္ကုိ “ယိမ္းႏြဲ႕ပါး”က “ေျမာက္ဘက္တလႊား တန္ခုိးထြားခဲ့ေသာ ခႏီၲးမ်ား”ဟူေသာ ေဆာင္းပါးျဖင့္ ေဖာ္ျပခဲ့ ဖူးသည္။
(၁၈)ရာစုတြင္ ပူတာအုိ အေရွ႕ေတာင္ၾကားလမ္းမွ တစ္ဆင့္ ရ၀မ္တုိ႔ႏွင့္ ဆက္သြယ္၍ ဓား၊ လံွ၊ ေငြ ထည္ပစၥည္းမ်ား အလဲအလွယ္ရွိသည္။ ေနာင္မြန္းတြင္ ဗုဒၶသာသနာထြန္းလင္းၿပီး ေရာင္း၀ယ္ေဖာက္ကားမႈ စည္ပင္ခဲ့သည္။ ေနာင္မြန္းကုိ သွ်မ္းတုိ႔က ေနာက္မိုင္း (ခေြဂ့္မူိင္း)၊ ေနာက္ = ျပင္ပ၊ မုိင္း = ေနျပည္ေတာ္/ၿမိဳ႕ ဟူေသာ အဓိပၸါယ္ျဖင့္ “ေနျပည္ေတာ္ျပင္ပတြင္ ရွိေသာအရပ္”ဟု ေခၚၾကသည္။ ေနာင္ (ခေြင္)= အင္း၊ မြန္း (မြခေ္း) (မြခေ္)- ပိန္းပင္၊ ပိန္းရြက္ဟူေသာ အဓိပၸါယ္ျဖင့္ ေနာင္မြန္း (ခေြင္မြခေ္း/ခေြင္မြခေ္) = ပိန္းပင္ေပါေသာ အင္းရွိရာ ၿမိဳ႕”ဟုလည္း ဆုိၾကသည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္မွ နယ္ေျမသစ္ရွာေဖြရင္း ျဗဟၼပုတၲရျမစ္၀ွမ္း၊ အာသံ၊ ဆာဒိယ၊ ေ၀သာလီ၊ တိဘက္ တုိင္ေအာင္ ေရာက္ရွိသြားေသာ သွ်မ္းမ်ားသည္လည္း ရွိသည္။
အာသံေဒသ (အရပ္ရွ္နာပရာတက္ရွ္)ႏွင့္ မဏိပူရ၊ တိဘက္ေဒသမ်ားတြင္
ဖာက်ယ္သွ်မ္း
အုိက္တြမ္သွ်မ္း
ခမ္းယန္းသွ်မ္း
ေကာသလသွ်မ္း စသည့္ မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား ယေန႔တုိင္ ေနထုိင္လ်က္ရွိသည္ကုိ ေတြ႕ရသည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ေဒသမွ ထြက္ခြာခဲ့ၿပီး အခ်ဳိ႕မွာ လတီၱတြဒ္ ၂၆ ံ၃၆’ ႏွင့္ ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ ၉၆ ံ၃၀’ ၾကား၊ ဟူးေကာင္းေတာင္ၾကားရွိ နိမ္ျပင္ (Neng Pyin) ေဒသတြင္ က်န္ရစ္ခဲ့သူမ်ားလည္း ရွိသည္။ အခ်ဳိ႕မွာ ေတာင္ဘက္ ပယင္းတြင္းရွိရာသုိ႔ ေရာက္ရွိၿပီး အခ်ဳိ႕မွာ ကင္းေတာ္၊ တာရုိးႏွင့္ ခႏီၲး (ယခု ခႏီၲး)သုိ႔ ေရာက္ရွိ သြားၾကသည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ရွိ သွ်မ္းႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးသည္ AD ၆၄၉ ခန္႔တြင္ အေရွ႕ဘက္ နန္ခ်ဳိႏုိင္ငံေတာ္ ႀကီး၏ သွ်ၽမ္းျပည္ေထာင္စု (၆)ခုတြင္ ပါ၀င္ခ့ဲသည္။
နန္ခ်ဳိဧကရာဇ္ ခြန္လူဖုန္း (AD ၇၅၃-၇၆၃)သည္ တုိင္းခမ္းလွည့္လည္ရင္း ဟူးေကာင္း လြင္ျပင္သုိ႔ ေရာက္ရွိစဥ္က ဆား၊ ေရႊ၊ ပယင္း၊ ေက်ာက္စိမ္းရတနာမ်ား ထြက္ရွိသည့္ ခႏီၲးေဒသကုိ ႏုိင္ငံေတာ္ဘ႑ာေျမ အျဖစ္ ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ပူတာအုိတြင္ တပ္စခန္းခ်၍ စီစဥ္ခဲ့သည္။
AD (၁၃၁၁) မုိင္းေမာ၀္ေခတ္တြင္လည္း မုိင္းေမာ၀္သွ်မ္းျပည္ေထာင္စု ဧကရာဇ္ႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးတြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ မုိးေကာင္း (မူိင္းဂြင္း)၊ မုိးညွင္း (မူိင္းယ၊င္း) ေပၚထြန္းလာေသာအခါ မုိးေကာင္း၊ မုိးညွင္းမွတစ္ဆင့္ ဘ႑ာဆက္ ႏုိင္ငံတစ္ခုအျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။
AD (၁၈၄၆-၁၈၅၂) ကုန္းေဘာင္ေခတ္၊ ပုဂံမင္းလက္ထက္တြင္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ေဒသကုိ နယ္ (၈) နယ္ ခဲြ၍ ေစာ္ဘြား (၇)ဦး ထပ္မံခန္႔ထားအုပ္ခ်ဳပ္ေစခဲ့သည္။ ထုိနယ္ (၈)နယ္မွာ-
၁။ လုဂ္ခြံနယ္
၂။ လံုဂ်ိန္းနယ္
၃။ မန္နန္းန္ယ္
၄။ မန္စယ္နယ္
၅။ မန္ယက္နယ္
၆။ မန္စယ္ခြန္နယ္
၇။ လန္းေတာ၀္နယ္
၈။ လန္းေနနယ္ တုိ႔ ျဖစ္ၾကသည္။
ခႏီၲးသွ်မ္းတုိ႔ ဓေလ့ထံုးစံအရ ခမည္းခမက္မ်ဳိးေတာစပ္သည့္ ရြာေပါင္းမ်ားစြာ ရွိခဲ့သည္။ ရြာငယ္ (အမ်ဳိး ငယ္) တစ္ခုပင္လ်င္ အိမ္ေျခ (၄၀၀၀) ခန္႔ရွိ၍ ရြာတြင္း၌ ယက္ကန္းစင္ခ်ရန္ ေျမေနရာလြတ္ပင္ မရွိေၾကာင္းကုိ စပ္ဆုိထားသည့္ (ကီ;တီ;လင္း၈ွီင္းသီ, ေပဳခေဲ့တင္,ဂ်ီမယင္း) (ကီ,တီ;ခေင္; ၈ွီင္သီ, ေပဳးလဲ;တင္;ဂ်ီ,မယင္း/ မမီး) ဟူေသာ ရုိးရာေတးတစ္ပုဒ္ ရွိခဲ့ဖူးသည္။
AD ၁၉၁၄ တြင္ ျဗတိသွ်အစုိးရ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ လက္ေအာက္သုိ႔ က်ေရာက္ခဲ့ရသည္။ လမ္းပန္းဆက္ သြယ္မႈခက္ခဲမႈေၾကာင့္ AD ၁၉၂၈ ခုတြင္ ထုိနယ္ကုိ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕ မွ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ထုိမွစ၍ ျမစ္ႀကီးနား ခရုိင္ဟူ၍ စတင္ေပၚေပါက္လာသည္။
AD ၁၉၂၄ တြင္ နယ္(၈)နယ္၌ ေစာ္ဘြား(၈)ဦး ခန္႔အပ္၍ အဂၤလိပ္အေစာင့္အေရွာက္ခံ ကုိယ္ပုိင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ အျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။
ခန္႔အပ္ျခင္းခံရေသာ ေစာ္ဘြား(၈)ဦးမွာ ေအာက္ပါအတုိင္း ျဖစ္သည္။
၁။ လုဂ္ခံြေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ျမေအာင္
၂။ လံုဂ်ိန္းေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ႏူ
၃။ မန္နမ္းေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ေမာင္
၄။ မန္စယ္ေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ေစာမင္း
၅။ မန္ယက္ေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ေနာ
၆။ မန္စယ္ခြန္ေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ဆူး
၇။ လန္းေတာ၀္ေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ေဆး
၈။ လန္းေနေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္အုပ္ဆုိင္း
သာသနာစည္ပင္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္
နမ့္တံုေခ်ာင္း (ခေမ့္တူင္,) ရစ္ေခြစီးဆင္းလ်က္ရွိေသာ ပူေတာင္း၊ ပူ (ပူ,) = အဘုိး၊ ေတာင္း (တြင္း) = ေမွ်ာ္သည္။ “အဘုိးေမွ်ာ္သည့္ေနရာ”ေခၚ ဘူတာအုိသည္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္၏ အခ်က္အျခာျဖစ္သည္။
ပူေတာင္းရြာတြင္ ေစာ၀္ဆုိင္းေနာင္ (ဂ၀၀္;သၤင္းခေြင္,) ၏ ျမေစတီ၊ လန္းေနရြာတြင္ ေစာ၀္ခ်ီခမ္း (ဂ၀၀္;ႏ်ီႏမ္း)၏ ေက်းမင္းေစတီ တုိ႔တည္ရွိသည္။ အထင္ရွားဆံုးႏွင့္ ေရွးအက်ဆံုးမွာ ယခု မခ်မ္းေဘာၿမိဳ႕နယ္၊ မလိချမစ္ကမ္းေဘး ေကာင္းမူးလံုရြာမွ ေကာင္းမူးလံု (ဂြင္းမူးလူင္) ေစတီျဖစ္သည္။
ေကာင္းမူးလံု (ဂြင္းမူးလူင္) ေစတီသည္ မဇိၩမတုိင္း၊ ပါဋလိပုတ္ျပည့္ရွင္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီး၏ ကု သုိလ္ေစတီေပါင္း (၈၄၀၀၀)တြင္ ဆတ္မင္းဘ၀က က်က္စားခဲ့ၿပီး အရုိးက် ကြယ္လြန္ခဲ့ရာ ေနရာျဖစ္သည္။ ဤေနရာတြင္ အရွင္ယႆတိက မေထရ္ အမွဴးျပဳေသာ ရဟႏၲာသံုးပါးက ေဒသခံသွ်မ္းလူမ်ဳိးတုိ႔၏ အကူအညီ ျဖင့္ သာသနာသကၠရာဇ္ (၃၀၀)၊ BC (၂၄၄) တြင္ တည္ထားကုိးကြယ္ခဲ့သည္။ သွ်မ္းတုိ႔က ေကာင္းမႈအစုအပံု ေစတီႀကီးဟူေသာ အဓိပၸါယ္ျဖင့္ ေကာင္းမူးလံု (ဂြင္းမူးလူင္) ေစတီဟု အမည္တြင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
မုိင္းခြန္းဆရာေတာ္ အရွင္နရိႏၵသည္ ဟူးေကာင္းေဒသ၏ သာသနာ့အာဇာနည္ ရဟန္းတစ္ပါးျဖစ္ သည္။ ေကာဇာသကၠရာဇ္ (၁၂၃၀)တြင္ ဆရာေတာ္အား ပဥၥမသဂၤါယနာတင္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးက အဘိ ဓဇမဟာဓမၼ၀ံသ ယလႅနာဗလ ဓမၼရာဇာဓိရာဇာဂုရု ဘဲြ႕တံဆိပ္ေတာ္ ဆက္ကပ္ခ်ီးျမင့္ခဲ့သည္။
၁၂၄၂ ခုႏွစ္တြင္ သီးေပါမင္းက အဘိဓဇ သာသနာ့ေဇာတိက သီရိပ၀ရ မဟာဓမၼရာဇာဓိရာဇာ ဂုရုဘဲြ႕ တံဆိပ္ေတာ္ ဆက္ကပ္ခ်ီးျမင့္ျပန္သည္။
ပယင္းရတနာ ထြက္ရာအရပ္တြင္ သီတင္းသံုးေတာ္မူေသာေၾကာင့္ ပယင္းတြင္းဆရာေတာ္ ဟုလည္း ထင္ရွားသည္။
သကၠရာဇ္ ၁၂၅၃ တြင္ ဟူးေကာင္းေတာင္ၾကားလမ္းမွ အာသံ ေ၀သာလီသုိ႔ ၾကြေတာ္မူၿပီး ဆာဒိယ နယ္၊ ေက်ာင္းခမ္းရြာတြင္ ေခတၱသီတင္းသံုးေတာ္မူသည္။
ထုိေနာက္ အာသံျပည္၊ မာဂီရီတာနယ္၊ ဖာက်ယ္ရြာတြင္ အာေဗာဓာရာမေက်ာင္းတုိက္ ေဆာက္လုပ္ ၍ အသက္ထက္ဆံုး သာသနာျပဳေတာ္မူသည္။ ဆရာေတာ္၏ ေထရုပၸတိၱ ေရးထုိးထားေသာ ေက်ာက္စာကုိ ဖာ က်ယ္ရြာ သိမ္ေတာ္ႀကီးတြင္ ယေန႔တုိင္ ဖူးျမင္ႏုိင္သည္။
သလႅာ၀တီ (ခေမ့္တဳ,လူင္း) ႏွင့္ သွ်မ္းမ်ဳိးႏြယ္စု
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ေဒသတြင္ ခႏီၲးလံုကုိ ဗဟုိျပဳ၍ တန္ခုိးအင္အားႀကီးမားခဲ့ေသာ သွ်မ္းတုိ႔သည္ လုဂ္ခြံ မ်ဳိးႏွင့္ လံုဂ်ိန္းမ်ဳိးတုိ႔ မသင့္မတင့္ျဖစ္ၾက၍ တစ္ေၾကာင္း၊ ေနာက္မွ ၀င္ေရာက္လာေသာ ကခ်င္တုိ႔ႏွင့္ နယ္လုစစ္ ပဲြမ်ား ျဖစ္ပြားရျခင္းကုိ ေရွာင္လုိသည္က တစ္ေၾကာင္းတုိ႔ေၾကာင့္ တစ္ခ်ဳိ႕သည္ အာသံသုိ႔လည္းေကာင္း၊ အခ်ဳိ႕ နိမ္ျပင္တြင္လည္းေကာင္း ေရာက္ရွိသြားၾကသည္ကုိ ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႕မွာ ကင္းေတာ္၊ တာရုိးႏွင့္ ယခု ခႏီၲးေဒသသုိ႔ ေရာက္ရွိလာၾကသည္။
ေရွးေခတ္သွ်မ္းစာျဖင့္ ေရးသားထားေသာ ပုရပိုဒ္တစ္ခုတြင္ AD (၁) ရာစုေလာက္က လံုဂ်ိန္းသွ်မ္းႏြယ္ ၀င္ မ်ဳိးႏြယ္စု (၅၀၀)သည္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ေဒသမွ ေရာက္ရွိလာၿပီး ယခု သလႅာ၀တီ (ခေမ့္တဳ,လူင္း) အ ထက္တစ္ေနရာရွိ ေရြေလာင္းဘုရားအနီး ေဆးတံေခ်ာင္း (၈ွဴရ၁္,ေမဳ,ယဳ,) (၈ွဴရ၁္;ေမဳ;ယဳ;) ေခၚ ေခ်ာင္းတစ္ခု ကုိ အမွီျပဳေနထုိင္ၾကသည္။
ထုိ႔ေနာက္ ရြာသစ္ငါးရြာကုိ တည္ေထာင္သည္။ ေရႊေလာင္း (လြင္းခမ္း) ဟုေခၚ ေသာ ေရႊေလွပံုသ႑ာန္ရွိ ေရႊေလာင္းေစတီကုိ ယခု သလႅာ၀တီျမစ္တစ္ေနရာတြင္ ဖူးေတြ႕ရဆဲျဖစ္သည္။
ကာလၾကာလာသည္ႏွင့္ အမွ် သဘာ၀ေဘး အႏၲရာယ္ေၾကာင့္ ပ်က္စီးလာသည့္အတြက္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ခ်င္းအမ်ဳိးသား ဦးခဲပယ္က ဦးေဆာင္၍ (၁၈)ရာစုေလာက္က ေရႊေလာင္းေစတီေတာ္ျမတ္ကုိ အမွီျပဳ၍ တည္ ေသာ ရြာငါးရြာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေလာင္းမိတ္ငါးရြာ (လြင္းခမ္း၈ွဳ.မ၊ခေ္;) ဟုေခၚေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
ယင္းေဆးတံေခ်ာင္း ပတ္၀န္း က်င္ေဒသျဖစ္ေသာ ယခု ဟုမၼလင္းၿမိဳ႕နယ္၌ ပါ၀င္သည့္ မုိင္း၀ယ္၊ ေနာင္ပင္၊ အံုးဘက္ (မူိင္း၀ဲ၊၊ ခေြင္းပ၊င္၊ ကုမ္,ပဂ္,) ရြာမ်ားရွိ ေရွးဘုိးဘြားမ်ား ေျပာျပခ်က္အရ၊ ေဆးတံေခ်ာင္း ၀န္းက်င္တြင္ ၾကာပြင့္ ခံေျမ ေဆးတံအုိးမ်ား၊ ခေနာက္ခံေျမ ေပါင္းအုိးမ်ား ရရွိဖူးေၾကာင္း သိရသည္။ ယခုတုိင္ သလႅာ၀တီအတြင္း ျမစ္ ေရက်ခ်ိန္ သဲေသာင္တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ေျမေဆးတံအုိးမ်ားကုိ ေတြ႕ရတတ္ေသးသည္။
ေရွးခႏီၲးေစာ္ဘြား အဆက္ဆက္ ကုိးကြယ္ခဲ့ေသာ ေမာက္ကလြန္ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေရးသားသည့္ “ေမာ၀္ ေနာင္ယန္းႏွင့္ နန္းခမ္းေကာ္” ဟူေသာ ျဖစ္ရပ္မွန္ သွ်မ္းဇာတ္လမ္း၏ နိဒါန္းတြင္ ထုိေရႊေလာင္း မိတ္သား ငါးရြာ (လြင္းခမ္း၈ွဳ.မ၊ခေ္;)၏ အမည္ကုိ ေအာက္ပါအတုိင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
၁။ မန္လီဆန္းဟံုရြာ (မ၊ခေ္;လီသ၊ခေ္း၈ွဴင္) သာယာစုိေျပေသာရြာ
၂။ ေနာင္ယန္းရြာ (မ၊ခေ္;ခေြင္ယ၊င္း) ဗ်ဳိင္းေပ်ာ္ေသာ အင္းရွိသည့္ရြာ
၃။ ပေတာင္ရြာ (မ၊ခေ္;ေပ;တြင္,) ေတာင္ကုိ ဦးတုိက္ေနေသာရြာ
၄။ ပလဲရြာ (မ။ခေ္;ေပ;လြဲ) ေတာင္ေဘးတစ္ေလွ်ာက္တည္ေသာရြာ
၅။ စကုရြာ (မ၊ခေ္;r၀ဳ.ႏူ,) (မ၊ခေ္;r၀ဳ.ႏူ;) စတင္တည္ေသာရြာ။
ေဖာ္ျပပါ ရြာငါးရြာကုိ တစ္ရြာလ်င္ မိသားစု/အိမ္ေျခတစ္ရာ အထိမ္းအမွတ္ေစတီ တစ္ဆူႏွင့္ အတူ တည္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။
ေနာင္ယန္းရြာသား ခြန္ေနာင္ေဆာင္ (ေခၚ) ေမာ၀္ေနာင္ယန္းႏွင့္ စကုရြာသူ နန္းခမ္း ေကာ္တို႔၏ ေမတၱာဇာတ္လမ္း (မ၊၀္,ခေြင္ယ၊င္း တင္း ခေ၊င္းႏမ္းေဂဳ,)ကုိ သလႅာ၀တီျမစ္ကမ္းေန သွ်မ္းတုိ႔ ယေန႔တုိင္ ေျပာဆုိ လြမ္းဆြတ္ေနၾကဆဲျဖစ္ေပသည္။
ထုိရြာငါးရြာကုိလည္း သလႅာ၀တီျမစ္ေဘး တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ယေန႔တုိင္ ျမင္ေတြ႕ ရဆဲျဖစ္ပါသည္။ ေစတီငါးဆူကုိလည္း ဖူးေတြ႕ႏုိင္ေသးသည္။
၁။ မန္လီဆန္းဟံုရြာ (မ၊ခေ္;လီသ၊ခေ္း၈ွဴင္) ယခု မန္လီရြာ
၂။ ေနာင္ယန္းရြာ (မ၊ခေ္;ခေြင္ယ၊င္း) ယခု ေနာင္ရင္းရြာ
၃။ ပေတာင္ရြာ (မ၊ခေ္;ေပ;တြင္,) ယခု ေမာင္ခမ္းရြာအထက္ သလႅာ၀တီအေရွ႕ကမ္း
၄။ ပလဲရြာ (မ။ခေ္;ေပ;လြဲ) ယခု ေကာယားရြာအထက္ သလႅာ၀တီအေရွ႕ကမ္း
၅။ စကုရြာ (မ၊ခေ္;r၀ဳ.ႏူ,) (မ၊ခေ္;r၀ဳ.ႏူ;) ယခု ေမာင္းခမ္းအုန္းပင္ကုန္းရြာ ေအာက္ သလႅာ၀တီအေရွ႕ကမ္း ေနရာမ်ားတြင္ ျဖစ္ၾကသည္။
(ခေမ့္တဳ,လူင္း) (ခေမ့္တဳ;လူင္) ေခၚ သလႅာ၀တီ ျမစ္ႏွင့္ (ခေမ့္ဂီ၀္း) ေခၚ ဧရာ၀တီျမစ္တုိ႔ ျမစ္ဖ်ား ခံရာ ေနရာလည္းျဖစ္သည္။
AD (၉) ရာစုတြင္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္၌ မံုးေနသွ်မ္း (တဲးမူိင္းခေိူ၀္)မ်ား ေရာက္ရွိေနၾကၿပီး ျဖစ္သည္ ဟု မွတ္တမ္းမ်ား၌ ေဖၚျပသည္။ သွ်မ္းတုိ႔သည္ ခရစ္မေပၚမီကပင္ ေ၀သာလီ၊ ဆာဒိယ၊ တိဘက္သုိ႔ ေရာက္ၿပီးျဖစ္ သျဖင့္ ထုိကာလႏွင့္ တစ္ခ်ိန္တည္း၌ပင္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္သုိ႔ ေရာက္ရွိလာၾကေပလိမ့္မည္။
AD (၁၃) ရာစုတြင္ မံုးေစခြန္သွ်မ္း (တဲးမူိင္းေr၀ခုခေ္)မ်ား ေရာက္ရွိလာၿပီး မံုးေနသွ်မ္းမ်ားႏွင့္ ေပါင္းမိ ကာ ခႏီၲး (ေခၚ) ခႏီၲးေဒသေန သွ်မ္း (တဲးခမ္းတီ;)ျဖစ္လာသည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားက ဆုိသည္။
မည္သုိ႔ပင္ဆုိေစ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ေဒသတြင္ သွ်မ္းမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားသည္ မိမိတုိ႔၏ ကုိယ္ပုိင္ အုပ္ခ်ဳပ္ ေရးျဖင့္ လြတ္လပ္စြာေနထုိင္ေသာ ႏုိင္ငံငယ္တစ္ခုကုိ တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ မိမိကုိယ္တုိင္ ယဥ္ေက်းမႈ ရွိခဲ့ သည္။ ကုိယ္ပုိင္စာေပ ရွိခဲ့သည္။ စာေရးရန္ မုိင္းကုိင္စကၠဴကုိ ကုိယ္တုိင္ျပဳလုပ္ၿပီး မင္၊ မင္တံတုိ႔ျဖင့္ စာေရးခဲ့ သည္။
ဗုဒၶသာသနာ ေရာက္ရွိလာသည့္အခါ ဗုဒၶ၏ က်မ္းဂန္စာေပမ်ား၊ တရားေတာ္မ်ား၊ ဆုေတာင္းစာ၊ ဘုရား ရွိခုိးစာ၊ မွတ္တမ္းမ်ားကုိ ပုရပုိက္တြင္ သွ်မ္းဘာသာစာေပျဖင့္ ေရးသားခဲ့သည္။
ေစတီ၊ ပုထုိး၊ ေက်ာင္း၊ ဇရပ္၊ (သူိင္၊ မူိင္.)မ်ားႏွင့္ ကုိယ္ပုိင္ပညာသင္ရာေနရာ (ပ၊င္းr၀ူိင္း) (ပ၊င္r၀ူိင္း) မ်ားရွိသည္။
ဆင္ယင္ထံုးဖဲြ႕မႈအျဖစ္ အမ်ဳိးသားသည္ ထုိးကြင္း၊ မင္ေၾကာင္ ဒူးက်ထုိးသည္။ ေက်ာ၊ ရင္၊ ခႏၶာကုိယ္ တြင္ ေဆးနီ၊ ေဆးနက္၊ အင္းကြက္ထုိးသည္။ ဂါထာ၊ မႏၲရားႏွင့္ ေဆး၀ါးအတတ္ရွိသည္။ တစ္ခ်ဳိ႕ဆံရွည္ေသွ်ာင္ ထံုးထားသည္။ ဓါးေရး၊ လွံးေရး တတ္ကၽြမ္းသည္။ ပုဆုိးကြက္က်ားႏွင့္ တုိက္ပံုအကႌ်၀တ္သည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ား မွာ ေခါင္းေပါင္းဆံၿမိတ္ႏွင့္အလွေပါင္းၾကသည္။ ယက္ကန္းအတတ္ တတ္ကၽြမ္းၾကသည္။
သွ်မ္းတုိ႔သည္ လယ္ယာဥယ်ာဥ္စုိက္ပ်ဳိးရန္ ေျမဆီေကာင္းေသာ ေနရာျဖစ္ျခင္း၊ တြင္းထြက္ ရတနာေမာ္ ေျမ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံရွိျခင္း ေရ၊ ေရရရွိရန္ လြယ္ကူ၍ ကူးသန္းသြားလာေရးကုိ အေထာက္အကူျပဳမည့္ ဆိပ္ကမ္းေကာင္းရွိျခင္း ဟူေသာ (မ၊ခေ္;၊ ခေဳး၊ ဎေဳ၊ တဳ;) အခ်က္မ်ားႏွင့္ ျပည့္စံုညီညြတ္သည့္ ေနရာတြင္သာ ၿမိဳ႕ရြာတည္၍ အေျခတက် ေနထုိင္သည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္သည္ ေရစီးေရလာသာျခင္း၊ ေျမဆီေကာင္းျခင္း အျပင္ ပယင္း၊ ေရႊရတနာထြက္ေသာ နယ္ေျမျဖစ္သည္။ “ခမ္းတီလံု”ဟူေသာ အဓိပၸါယ္သည္ပင္ “ ေရႊထြက္ရာ ေနရာႀကီး ” ဟုဆုိလုိသည္။
လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရးအတြက္ ကၽြဲ၊ ႏြား၊ ခရီးသြားလာေရးအတြက္ ဆင္၊ ျမင္းမ်ား ေမြးျမဴၾကသည္။ ေ၀ သာလီေခတ္ကပင္ ဆင္ေရးကၽြမ္းက်င္ၾကသည္။ ဆင္ဖမ္းျခင္း၊ အမဲလုိက္ျခင္း၊ ေရႊက်င္ျခင္းတုိ႔ကုိ ကၽြမ္းက်င္ ၾကသည္။ ထုိအခ်ိန္က ထုိေဒသတြင္ အင္အားႀကီးေသာ ျမင္းတပ္မ်ား ဖဲြ႔စည္းႏုိင္ခဲ့သည္ကုိ “ယိမ္းႏြဲ႕ပါး”က “ေျမာက္ဘက္တလႊား တန္ခုိးထြားခဲ့ေသာ ခႏီၲးမ်ား”ဟူေသာ ေဆာင္းပါးျဖင့္ ေဖာ္ျပခဲ့ ဖူးသည္။
(၁၈)ရာစုတြင္ ပူတာအုိ အေရွ႕ေတာင္ၾကားလမ္းမွ တစ္ဆင့္ ရ၀မ္တုိ႔ႏွင့္ ဆက္သြယ္၍ ဓား၊ လံွ၊ ေငြ ထည္ပစၥည္းမ်ား အလဲအလွယ္ရွိသည္။ ေနာင္မြန္းတြင္ ဗုဒၶသာသနာထြန္းလင္းၿပီး ေရာင္း၀ယ္ေဖာက္ကားမႈ စည္ပင္ခဲ့သည္။ ေနာင္မြန္းကုိ သွ်မ္းတုိ႔က ေနာက္မိုင္း (ခေြဂ့္မူိင္း)၊ ေနာက္ = ျပင္ပ၊ မုိင္း = ေနျပည္ေတာ္/ၿမိဳ႕ ဟူေသာ အဓိပၸါယ္ျဖင့္ “ေနျပည္ေတာ္ျပင္ပတြင္ ရွိေသာအရပ္”ဟု ေခၚၾကသည္။ ေနာင္ (ခေြင္)= အင္း၊ မြန္း (မြခေ္း) (မြခေ္)- ပိန္းပင္၊ ပိန္းရြက္ဟူေသာ အဓိပၸါယ္ျဖင့္ ေနာင္မြန္း (ခေြင္မြခေ္း/ခေြင္မြခေ္) = ပိန္းပင္ေပါေသာ အင္းရွိရာ ၿမိဳ႕”ဟုလည္း ဆုိၾကသည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္မွ နယ္ေျမသစ္ရွာေဖြရင္း ျဗဟၼပုတၲရျမစ္၀ွမ္း၊ အာသံ၊ ဆာဒိယ၊ ေ၀သာလီ၊ တိဘက္ တုိင္ေအာင္ ေရာက္ရွိသြားေသာ သွ်မ္းမ်ားသည္လည္း ရွိသည္။
အာသံေဒသ (အရပ္ရွ္နာပရာတက္ရွ္)ႏွင့္ မဏိပူရ၊ တိဘက္ေဒသမ်ားတြင္
ဖာက်ယ္သွ်မ္း
အုိက္တြမ္သွ်မ္း
ခမ္းယန္းသွ်မ္း
ေကာသလသွ်မ္း စသည့္ မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား ယေန႔တုိင္ ေနထုိင္လ်က္ရွိသည္ကုိ ေတြ႕ရသည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ေဒသမွ ထြက္ခြာခဲ့ၿပီး အခ်ဳိ႕မွာ လတီၱတြဒ္ ၂၆ ံ၃၆’ ႏွင့္ ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ ၉၆ ံ၃၀’ ၾကား၊ ဟူးေကာင္းေတာင္ၾကားရွိ နိမ္ျပင္ (Neng Pyin) ေဒသတြင္ က်န္ရစ္ခဲ့သူမ်ားလည္း ရွိသည္။ အခ်ဳိ႕မွာ ေတာင္ဘက္ ပယင္းတြင္းရွိရာသုိ႔ ေရာက္ရွိၿပီး အခ်ဳိ႕မွာ ကင္းေတာ္၊ တာရုိးႏွင့္ ခႏီၲး (ယခု ခႏီၲး)သုိ႔ ေရာက္ရွိ သြားၾကသည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ရွိ သွ်မ္းႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးသည္ AD ၆၄၉ ခန္႔တြင္ အေရွ႕ဘက္ နန္ခ်ဳိႏုိင္ငံေတာ္ ႀကီး၏ သွ်ၽမ္းျပည္ေထာင္စု (၆)ခုတြင္ ပါ၀င္ခ့ဲသည္။
နန္ခ်ဳိဧကရာဇ္ ခြန္လူဖုန္း (AD ၇၅၃-၇၆၃)သည္ တုိင္းခမ္းလွည့္လည္ရင္း ဟူးေကာင္း လြင္ျပင္သုိ႔ ေရာက္ရွိစဥ္က ဆား၊ ေရႊ၊ ပယင္း၊ ေက်ာက္စိမ္းရတနာမ်ား ထြက္ရွိသည့္ ခႏီၲးေဒသကုိ ႏုိင္ငံေတာ္ဘ႑ာေျမ အျဖစ္ ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ပူတာအုိတြင္ တပ္စခန္းခ်၍ စီစဥ္ခဲ့သည္။
AD (၁၃၁၁) မုိင္းေမာ၀္ေခတ္တြင္လည္း မုိင္းေမာ၀္သွ်မ္းျပည္ေထာင္စု ဧကရာဇ္ႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးတြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ မုိးေကာင္း (မူိင္းဂြင္း)၊ မုိးညွင္း (မူိင္းယ၊င္း) ေပၚထြန္းလာေသာအခါ မုိးေကာင္း၊ မုိးညွင္းမွတစ္ဆင့္ ဘ႑ာဆက္ ႏုိင္ငံတစ္ခုအျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။
AD (၁၈၄၆-၁၈၅၂) ကုန္းေဘာင္ေခတ္၊ ပုဂံမင္းလက္ထက္တြင္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ေဒသကုိ နယ္ (၈) နယ္ ခဲြ၍ ေစာ္ဘြား (၇)ဦး ထပ္မံခန္႔ထားအုပ္ခ်ဳပ္ေစခဲ့သည္။ ထုိနယ္ (၈)နယ္မွာ-
၁။ လုဂ္ခြံနယ္
၂။ လံုဂ်ိန္းနယ္
၃။ မန္နန္းန္ယ္
၄။ မန္စယ္နယ္
၅။ မန္ယက္နယ္
၆။ မန္စယ္ခြန္နယ္
၇။ လန္းေတာ၀္နယ္
၈။ လန္းေနနယ္ တုိ႔ ျဖစ္ၾကသည္။
ခႏီၲးသွ်မ္းတုိ႔ ဓေလ့ထံုးစံအရ ခမည္းခမက္မ်ဳိးေတာစပ္သည့္ ရြာေပါင္းမ်ားစြာ ရွိခဲ့သည္။ ရြာငယ္ (အမ်ဳိး ငယ္) တစ္ခုပင္လ်င္ အိမ္ေျခ (၄၀၀၀) ခန္႔ရွိ၍ ရြာတြင္း၌ ယက္ကန္းစင္ခ်ရန္ ေျမေနရာလြတ္ပင္ မရွိေၾကာင္းကုိ စပ္ဆုိထားသည့္ (ကီ;တီ;လင္း၈ွီင္းသီ, ေပဳခေဲ့တင္,ဂ်ီမယင္း) (ကီ,တီ;ခေင္; ၈ွီင္သီ, ေပဳးလဲ;တင္;ဂ်ီ,မယင္း/ မမီး) ဟူေသာ ရုိးရာေတးတစ္ပုဒ္ ရွိခဲ့ဖူးသည္။
AD ၁၉၁၄ တြင္ ျဗတိသွ်အစုိးရ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ လက္ေအာက္သုိ႔ က်ေရာက္ခဲ့ရသည္။ လမ္းပန္းဆက္ သြယ္မႈခက္ခဲမႈေၾကာင့္ AD ၁၉၂၈ ခုတြင္ ထုိနယ္ကုိ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕ မွ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ထုိမွစ၍ ျမစ္ႀကီးနား ခရုိင္ဟူ၍ စတင္ေပၚေပါက္လာသည္။
AD ၁၉၂၄ တြင္ နယ္(၈)နယ္၌ ေစာ္ဘြား(၈)ဦး ခန္႔အပ္၍ အဂၤလိပ္အေစာင့္အေရွာက္ခံ ကုိယ္ပုိင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ အျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။
ခန္႔အပ္ျခင္းခံရေသာ ေစာ္ဘြား(၈)ဦးမွာ ေအာက္ပါအတုိင္း ျဖစ္သည္။
၁။ လုဂ္ခံြေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ျမေအာင္
၂။ လံုဂ်ိန္းေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ႏူ
၃။ မန္နမ္းေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ေမာင္
၄။ မန္စယ္ေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ေစာမင္း
၅။ မန္ယက္ေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ေနာ
၆။ မန္စယ္ခြန္ေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ဆူး
၇။ လန္းေတာ၀္ေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္ေဆး
၈။ လန္းေနေစာ္ဘြား ေစာ၀္ႏြိဳင္အုပ္ဆုိင္း
သာသနာစည္ပင္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္
နမ့္တံုေခ်ာင္း (ခေမ့္တူင္,) ရစ္ေခြစီးဆင္းလ်က္ရွိေသာ ပူေတာင္း၊ ပူ (ပူ,) = အဘုိး၊ ေတာင္း (တြင္း) = ေမွ်ာ္သည္။ “အဘုိးေမွ်ာ္သည့္ေနရာ”ေခၚ ဘူတာအုိသည္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္၏ အခ်က္အျခာျဖစ္သည္။
ပူေတာင္းရြာတြင္ ေစာ၀္ဆုိင္းေနာင္ (ဂ၀၀္;သၤင္းခေြင္,) ၏ ျမေစတီ၊ လန္းေနရြာတြင္ ေစာ၀္ခ်ီခမ္း (ဂ၀၀္;ႏ်ီႏမ္း)၏ ေက်းမင္းေစတီ တုိ႔တည္ရွိသည္။ အထင္ရွားဆံုးႏွင့္ ေရွးအက်ဆံုးမွာ ယခု မခ်မ္းေဘာၿမိဳ႕နယ္၊ မလိချမစ္ကမ္းေဘး ေကာင္းမူးလံုရြာမွ ေကာင္းမူးလံု (ဂြင္းမူးလူင္) ေစတီျဖစ္သည္။
ေကာင္းမူးလံု (ဂြင္းမူးလူင္) ေစတီသည္ မဇိၩမတုိင္း၊ ပါဋလိပုတ္ျပည့္ရွင္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီး၏ ကု သုိလ္ေစတီေပါင္း (၈၄၀၀၀)တြင္ ဆတ္မင္းဘ၀က က်က္စားခဲ့ၿပီး အရုိးက် ကြယ္လြန္ခဲ့ရာ ေနရာျဖစ္သည္။ ဤေနရာတြင္ အရွင္ယႆတိက မေထရ္ အမွဴးျပဳေသာ ရဟႏၲာသံုးပါးက ေဒသခံသွ်မ္းလူမ်ဳိးတုိ႔၏ အကူအညီ ျဖင့္ သာသနာသကၠရာဇ္ (၃၀၀)၊ BC (၂၄၄) တြင္ တည္ထားကုိးကြယ္ခဲ့သည္။ သွ်မ္းတုိ႔က ေကာင္းမႈအစုအပံု ေစတီႀကီးဟူေသာ အဓိပၸါယ္ျဖင့္ ေကာင္းမူးလံု (ဂြင္းမူးလူင္) ေစတီဟု အမည္တြင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
မုိင္းခြန္းဆရာေတာ္ အရွင္နရိႏၵသည္ ဟူးေကာင္းေဒသ၏ သာသနာ့အာဇာနည္ ရဟန္းတစ္ပါးျဖစ္ သည္။ ေကာဇာသကၠရာဇ္ (၁၂၃၀)တြင္ ဆရာေတာ္အား ပဥၥမသဂၤါယနာတင္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးက အဘိ ဓဇမဟာဓမၼ၀ံသ ယလႅနာဗလ ဓမၼရာဇာဓိရာဇာဂုရု ဘဲြ႕တံဆိပ္ေတာ္ ဆက္ကပ္ခ်ီးျမင့္ခဲ့သည္။
၁၂၄၂ ခုႏွစ္တြင္ သီးေပါမင္းက အဘိဓဇ သာသနာ့ေဇာတိက သီရိပ၀ရ မဟာဓမၼရာဇာဓိရာဇာ ဂုရုဘဲြ႕ တံဆိပ္ေတာ္ ဆက္ကပ္ခ်ီးျမင့္ျပန္သည္။
ပယင္းရတနာ ထြက္ရာအရပ္တြင္ သီတင္းသံုးေတာ္မူေသာေၾကာင့္ ပယင္းတြင္းဆရာေတာ္ ဟုလည္း ထင္ရွားသည္။
သကၠရာဇ္ ၁၂၅၃ တြင္ ဟူးေကာင္းေတာင္ၾကားလမ္းမွ အာသံ ေ၀သာလီသုိ႔ ၾကြေတာ္မူၿပီး ဆာဒိယ နယ္၊ ေက်ာင္းခမ္းရြာတြင္ ေခတၱသီတင္းသံုးေတာ္မူသည္။
ထုိေနာက္ အာသံျပည္၊ မာဂီရီတာနယ္၊ ဖာက်ယ္ရြာတြင္ အာေဗာဓာရာမေက်ာင္းတုိက္ ေဆာက္လုပ္ ၍ အသက္ထက္ဆံုး သာသနာျပဳေတာ္မူသည္။ ဆရာေတာ္၏ ေထရုပၸတိၱ ေရးထုိးထားေသာ ေက်ာက္စာကုိ ဖာ က်ယ္ရြာ သိမ္ေတာ္ႀကီးတြင္ ယေန႔တုိင္ ဖူးျမင္ႏုိင္သည္။
သလႅာ၀တီ (ခေမ့္တဳ,လူင္း) ႏွင့္ သွ်မ္းမ်ဳိးႏြယ္စု
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ေဒသတြင္ ခႏီၲးလံုကုိ ဗဟုိျပဳ၍ တန္ခုိးအင္အားႀကီးမားခဲ့ေသာ သွ်မ္းတုိ႔သည္ လုဂ္ခြံ မ်ဳိးႏွင့္ လံုဂ်ိန္းမ်ဳိးတုိ႔ မသင့္မတင့္ျဖစ္ၾက၍ တစ္ေၾကာင္း၊ ေနာက္မွ ၀င္ေရာက္လာေသာ ကခ်င္တုိ႔ႏွင့္ နယ္လုစစ္ ပဲြမ်ား ျဖစ္ပြားရျခင္းကုိ ေရွာင္လုိသည္က တစ္ေၾကာင္းတုိ႔ေၾကာင့္ တစ္ခ်ဳိ႕သည္ အာသံသုိ႔လည္းေကာင္း၊ အခ်ဳိ႕ နိမ္ျပင္တြင္လည္းေကာင္း ေရာက္ရွိသြားၾကသည္ကုိ ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႕မွာ ကင္းေတာ္၊ တာရုိးႏွင့္ ယခု ခႏီၲးေဒသသုိ႔ ေရာက္ရွိလာၾကသည္။
ေရွးေခတ္သွ်မ္းစာျဖင့္ ေရးသားထားေသာ ပုရပိုဒ္တစ္ခုတြင္ AD (၁) ရာစုေလာက္က လံုဂ်ိန္းသွ်မ္းႏြယ္ ၀င္ မ်ဳိးႏြယ္စု (၅၀၀)သည္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ေဒသမွ ေရာက္ရွိလာၿပီး ယခု သလႅာ၀တီ (ခေမ့္တဳ,လူင္း) အ ထက္တစ္ေနရာရွိ ေရြေလာင္းဘုရားအနီး ေဆးတံေခ်ာင္း (၈ွဴရ၁္,ေမဳ,ယဳ,) (၈ွဴရ၁္;ေမဳ;ယဳ;) ေခၚ ေခ်ာင္းတစ္ခု ကုိ အမွီျပဳေနထုိင္ၾကသည္။
ထုိ႔ေနာက္ ရြာသစ္ငါးရြာကုိ တည္ေထာင္သည္။ ေရႊေလာင္း (လြင္းခမ္း) ဟုေခၚ ေသာ ေရႊေလွပံုသ႑ာန္ရွိ ေရႊေလာင္းေစတီကုိ ယခု သလႅာ၀တီျမစ္တစ္ေနရာတြင္ ဖူးေတြ႕ရဆဲျဖစ္သည္။
ကာလၾကာလာသည္ႏွင့္ အမွ် သဘာ၀ေဘး အႏၲရာယ္ေၾကာင့္ ပ်က္စီးလာသည့္အတြက္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ခ်င္းအမ်ဳိးသား ဦးခဲပယ္က ဦးေဆာင္၍ (၁၈)ရာစုေလာက္က ေရႊေလာင္းေစတီေတာ္ျမတ္ကုိ အမွီျပဳ၍ တည္ ေသာ ရြာငါးရြာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေလာင္းမိတ္ငါးရြာ (လြင္းခမ္း၈ွဳ.မ၊ခေ္;) ဟုေခၚေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
ယင္းေဆးတံေခ်ာင္း ပတ္၀န္း က်င္ေဒသျဖစ္ေသာ ယခု ဟုမၼလင္းၿမိဳ႕နယ္၌ ပါ၀င္သည့္ မုိင္း၀ယ္၊ ေနာင္ပင္၊ အံုးဘက္ (မူိင္း၀ဲ၊၊ ခေြင္းပ၊င္၊ ကုမ္,ပဂ္,) ရြာမ်ားရွိ ေရွးဘုိးဘြားမ်ား ေျပာျပခ်က္အရ၊ ေဆးတံေခ်ာင္း ၀န္းက်င္တြင္ ၾကာပြင့္ ခံေျမ ေဆးတံအုိးမ်ား၊ ခေနာက္ခံေျမ ေပါင္းအုိးမ်ား ရရွိဖူးေၾကာင္း သိရသည္။ ယခုတုိင္ သလႅာ၀တီအတြင္း ျမစ္ ေရက်ခ်ိန္ သဲေသာင္တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ေျမေဆးတံအုိးမ်ားကုိ ေတြ႕ရတတ္ေသးသည္။
ေရွးခႏီၲးေစာ္ဘြား အဆက္ဆက္ ကုိးကြယ္ခဲ့ေသာ ေမာက္ကလြန္ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေရးသားသည့္ “ေမာ၀္ ေနာင္ယန္းႏွင့္ နန္းခမ္းေကာ္” ဟူေသာ ျဖစ္ရပ္မွန္ သွ်မ္းဇာတ္လမ္း၏ နိဒါန္းတြင္ ထုိေရႊေလာင္း မိတ္သား ငါးရြာ (လြင္းခမ္း၈ွဳ.မ၊ခေ္;)၏ အမည္ကုိ ေအာက္ပါအတုိင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
၁။ မန္လီဆန္းဟံုရြာ (မ၊ခေ္;လီသ၊ခေ္း၈ွဴင္) သာယာစုိေျပေသာရြာ
၂။ ေနာင္ယန္းရြာ (မ၊ခေ္;ခေြင္ယ၊င္း) ဗ်ဳိင္းေပ်ာ္ေသာ အင္းရွိသည့္ရြာ
၃။ ပေတာင္ရြာ (မ၊ခေ္;ေပ;တြင္,) ေတာင္ကုိ ဦးတုိက္ေနေသာရြာ
၄။ ပလဲရြာ (မ။ခေ္;ေပ;လြဲ) ေတာင္ေဘးတစ္ေလွ်ာက္တည္ေသာရြာ
၅။ စကုရြာ (မ၊ခေ္;r၀ဳ.ႏူ,) (မ၊ခေ္;r၀ဳ.ႏူ;) စတင္တည္ေသာရြာ။
ေဖာ္ျပပါ ရြာငါးရြာကုိ တစ္ရြာလ်င္ မိသားစု/အိမ္ေျခတစ္ရာ အထိမ္းအမွတ္ေစတီ တစ္ဆူႏွင့္ အတူ တည္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။
ေနာင္ယန္းရြာသား ခြန္ေနာင္ေဆာင္ (ေခၚ) ေမာ၀္ေနာင္ယန္းႏွင့္ စကုရြာသူ နန္းခမ္း ေကာ္တို႔၏ ေမတၱာဇာတ္လမ္း (မ၊၀္,ခေြင္ယ၊င္း တင္း ခေ၊င္းႏမ္းေဂဳ,)ကုိ သလႅာ၀တီျမစ္ကမ္းေန သွ်မ္းတုိ႔ ယေန႔တုိင္ ေျပာဆုိ လြမ္းဆြတ္ေနၾကဆဲျဖစ္ေပသည္။
ထုိရြာငါးရြာကုိလည္း သလႅာ၀တီျမစ္ေဘး တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ယေန႔တုိင္ ျမင္ေတြ႕ ရဆဲျဖစ္ပါသည္။ ေစတီငါးဆူကုိလည္း ဖူးေတြ႕ႏုိင္ေသးသည္။
၁။ မန္လီဆန္းဟံုရြာ (မ၊ခေ္;လီသ၊ခေ္း၈ွဴင္) ယခု မန္လီရြာ
၂။ ေနာင္ယန္းရြာ (မ၊ခေ္;ခေြင္ယ၊င္း) ယခု ေနာင္ရင္းရြာ
၃။ ပေတာင္ရြာ (မ၊ခေ္;ေပ;တြင္,) ယခု ေမာင္ခမ္းရြာအထက္ သလႅာ၀တီအေရွ႕ကမ္း
၄။ ပလဲရြာ (မ။ခေ္;ေပ;လြဲ) ယခု ေကာယားရြာအထက္ သလႅာ၀တီအေရွ႕ကမ္း
၅။ စကုရြာ (မ၊ခေ္;r၀ဳ.ႏူ,) (မ၊ခေ္;r၀ဳ.ႏူ;) ယခု ေမာင္းခမ္းအုန္းပင္ကုန္းရြာ ေအာက္ သလႅာ၀တီအေရွ႕ကမ္း ေနရာမ်ားတြင္ ျဖစ္ၾကသည္။
.jpg)
