အင္းေလးကန္အေၾကာင္း

ေအာက္တိုဘာ(၂၄)

ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လမ္းကို ေျမတြင္မေတြ႔ရ ေရတြင္သာေတြ႔ရေသာအရပ္၊ ခရီးကို လွည္းႏွင့္မသြား ၊ ေလွႏွင့္သြားေသာအရပ္၊ ေလွကိုလက္ျဖင့္မေလွာ္ ေျခႏွင့္ေလွာ္ေသာအရပ္၊ အိမ္ကိုကုန္းတြင္ မေဆာက္ ေရ တြင္ေဆာက္ေသာ အရပ္ကို ျပပါဆိုလွ်င္ အင္းေလးကန္ကို ျပရပါလိမ့္မည္။

အင္းေလးကန္သည္ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ ေပေပါင္း(၂၉ဝဝ)ေက်ာ္ျမင့္ေသာ ရွမ္းျပည္နယ္ ေညာင္ေရႊ ခ်ဳိင့္ဝွမ္းတြင္ ေတာင္ႏွင့္ေျမာက္တန္းလ်က္တည္ရွိသည္။ ယခင္က ဤအင္းႀကီးသည္ အလ်ား၃၆မိုင္ခန္႔၊ အနံ၈မိုင္ခန္႔ ရွိခဲ့ေသာ္လည္း ယခုအခါတြင္မူ အလ်ား၁၂မိုင္ခန္႔၊ အနံ၄မိုင္ခန္႔သာရွိေတာ့သည္။

အင္းေလးကန္၏ သမိုင္းမွာ ဤသို႔ျဖစ္သည္။ ပံုဂံျပည္အေလာင္းစည္သူမင္းႀကီးတိုင္းခန္းလွည့္လည္ခဲ့ ရာ ဤအင္းႀကီးသို႔ေရာက္လာသည္။ မင္းႀကီး၏ အမႈထမ္းမ်ားတြင္ ထားဝယ္သားမ်ားလည္း လိုက္ပါလာၾကသည္။ ထိုထားဝယ္သား မင္းမႈထမ္းမ်ားသည္ အင္းႀကီးထဲတြင္ နမ့္ပန္၊ ဟဲယာ၊ ေနာင္ေတာ၊ ရြာႀကီးဘန္႔ပံုးဆိုေသာ ရြာေလးရြာကို တည္ေထာင္ေနထိုင္ၾကသည္။ အင္းထဲက ရြာေလးရြာကို အင္းေလးရြာဟုေခၚရာမွာ အင္းႀကီးသည္လည္း အင္းေလးကန္ဟု အမည္တြင္ခဲ့သည္။

အင္းေလးကန္ကို ေတာင္မ်ားဝန္းရံလ်က္ရွိသည္။ အေရွ႕ဘက္ရွိ ဆင္ေတာင္ႏွင့္ အေနာက္ဘက္ရွိ သန္းေတာင္တို႔မွာ အင္းေလးေရျပင္တြင္ အရိပ္က်လ်က္ရွိသည္။ ေတာင္အရိပ္ေအာက္ေရျပင္တြင္ ကၽြန္းမ်ား အႏွံ႔အျပားရွိၾကသည္။ ဤကၽြန္းမ်ားကို မွီခို၍တည္ေဆာက္ထားေသာ ရြာမ်ားမွာလည္း အႏွံ႔အျပားပင္ျဖစ္သည္။ ဤရြာမ်ားတြင္ေနထိုင္ၾကေသာ သူတို႔သည္ ထားဝယ္သားမ်ားမွ ဆင္းသက္လာသူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ရွမ္းအမ်ဳိးသားမ်ားက အင္းသားမ်ားကို မန္႔ေနာင္ဟုေခၚၾကသည္။ မန္႔ဆိုသည္မွာ ျမန္မာ၊ ေနာင္ဆိုသည္မွာ ကန္ဟုဆိုလိုသည္။ ကန္တြင္းေန ျမန္မာမ်ားဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။

အင္းေလးကန္ထဲတြင္ ထူးဆန္းေသာအရာမ်ားမွာ ကၽြန္းေမ်ာမ်ားျဖစ္ သည္။ ေရစီးျဖင့္ေရြ႔ေမ်ာေနေသာ ကၽြန္းမ်ားျဖစ္သျဖင့္ ကၽြန္းေမ်ာဟုသာမန္ေခၚၾကေသာ္လည္း အင္းသားမ်ားကမူ ကုန္းေပၚဖုတ္ဟုေခၚၾကသည္။ အင္းေရတိမ္တြင္ ျမက္ပင္၊ ကိုင္းပင္၊ ေမွာ္ပင္၊ ေရညွိပင္မ်ား အစုလိုက္ေပါက္ၾကသည္။ ထိုအပင္မ်ားသည္ အခ်ိန္ၾကာေသာအခါ ေရေပၚသစ္ေဆြးကၽြန္းမ်ား ျဖစ္လာၾကသည္။ ကၽြန္းေမ်ာမ်ားသည္ ၄ေပ၊ ၅ေပခန္႔ထုရွိ၍

ျမက္ပင္ကိုင္းပင္မ်ားေပါက္ၾကသည္။ ကၽြန္းေမ်ာမ်ားသည္ အင္းသားမ်ား၏ စားဝတ္ေနေရးကို မ်ားစြာေက်း ဇူးျပဳသည္။ ကၽြန္းေမ်ာႀကီးမ်ားကို မွီ၍ ရြာတည္ၾကသည္။ အိမ္၊ ေက်ာင္း၊ ဇရပ္စသည္တို႔ကို ေဆာက္ၾကသည္။ စိုက္ပ်ဳိးေရးလုပ္ေဆာင္ၾကသည္။ ကၽြန္းေမ်ာငယ္မ်ားကို မွီ၍ ငါးလုပ္ငန္းကိုလည္း လုပ္ကိုင္ၾကသည္။

အင္းသားတို႔သည္ ကၽြန္းေမ်ာႀကီးမ်ားေပၚတြင္ အသီးအႏွံ႔စိုက္ပ်ဳိးၾကသည္။ ၎ကိုေရၿခံလုပ္ငန္းဟုေခၚသည္။ ၾကက္သြန္၊ ပဲ၊ ငရုတ္၊ ခရမ္းခ်ဥ္စေသာ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ အမ်ဳိးမ်ဳိးကို ေရၿခံမ်ားတြင္ စိုက္ပ်ဳိးကာ ၿမိဳ႕ရြာမ်ားသို႔ ပို႔ေဆာင္ေရာင္းခ်ၾကသည္။ အင္းေလးကန္တြင္ ခရမ္းခ်ဥ္သီး အမ်ားဆံုးထြက္သည္။ ေရၿခံလုပ္ငန္းကို သီတင္းကၽြတ္လတြင္စ၍ တပို႔တဲြလေလာက္တြင္ အဆံုးသတ္သည္။ ထိုအခါ အင္းထဲတြင္ ငါးလုပ္ငန္းေပၚလာသည္။ ဤသို႔ရာသီအလုိက္ အသက္ေမြးေက်ာင္းမႈကို ျပဳရသျဖင့္ တံငါေျခာက္လ ၿခံေျခာက္ လ ဆိုေသာ အင္းသားတို႔၏ ဆိုရိုးစကား ေပၚေပါက္လာသည္။

ငါးလုပ္ငန္းတြင္ အသံုးျပဳေသာ ငါးဖမ္းကိရိယာအမ်ဳိးမ်ဳိးမွာ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ေကာင္းသည္။ ထိုငါးဖမ္း ကိရိယာမ်ားမွာ ပိုက္၊ စန္႔၊ ယက္သဲ့၊ ေဆာင္း၊ ၿမံွဳး၊ ဟူးေခၚယင္း၊ ငါးမွ်ားခ်ိတ္၊ ခက္ရင္း စသည္ တို႔ျဖစ္သည္။အင္းထဲမွရေသာ ငါးအမ်ဳိးမ်ဳိးမွာ ငါးဖိန္း၊ ငါးခံုးမ၊ ငါးေတာင္ႏြယ္၊ ငါးလူး၊ ငါးရံ႕၊ ငါးခူ၊ ငါးဖယ္၊ ငါးသားဖဲြေခၚ ငါးေပါက္ကေလးမ်ား စသည္တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ ဤငါးမ်ဳိးမ်ဳိးတို႔ကို ပိုက္ခ်ျခင္း၊ စန္႔ခင္းျခင္း၊ ယက္သဲ့ဆဲြျခင္း၊ ေဆာင္းအုပ္ျခင္း၊ ၿမွံဳးေထာင္ျခင္း၊ ယင္းပိတ္ျခင္း၊ ငါးမွ်ားခ်ိတ္ျဖင့္မွ်ားျခင္း၊ ခက္ရင္းျဖင့္ထိုးျခင္း စသည့္နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ဖမ္းယူၾကသည္။ ပိုက္ေဆာင္းေခၚ ငါးဖမ္းကိရိယာမွာ လက္ခုပ္ တစ္ေဖာင္ မကျမင့္ေသာ ေဆာင္းက်ဲႀကီးျဖစ္သည္။ ေဆာင္းအတြင္းတြင္ အိတ္ရွည္သဏၭာန္ပိုက္ကို သြင္း၍ ေဆာင္းရိုး တံမ်ားတြင္ တြယ္ဆက္ထားသည္။ ငါးဖမ္းသူသည္ ေလွတစ္စင္းႏွင့္ ကန္ေရျပင္တြင္ လွည့္လည္သြားလာကာ ငါးရွိမည္ထင္ရေသာ ေနရာသို႔ေရာက္ေသာအခါ ဤပိုက္ေဆာင္းျဖင့္အုပ္၍ ဖမ္းသည္။

စန္႔ေခၚေသာ ငါးဖမ္းကိရိယာမွာ အလ်ား၉ေပ၊ အနံ၄ေပရွိေသာ ပိုက္ကို ယကြင္းသဖြယ္ ဝါးျခမ္းႏွစ္ေခ်ာင္းျဖင့္ ေထာင့္ေလးေထာင့္ကို ၾကက္ေျခခတ္ခ်ည္ထားသည္။ ၿပီးလွ်င္ ထိုဝါးစိုက္၍ တန္းစီထားေသာ ကၽြန္းေမ်ာကေလးမ်ားတြင္ လာေရာက္မွီခိုၾကေသာ ငါးမ်ားကို စန္႔ခင္း၍ဖမ္းသည္။
နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ဖမ္း၍ရေသာ အင္းငါးမ်ားႏွင့္ ပုစြန္မ်ားကို ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္းေန လုပ္သားျပည္သူတို႔ စားသံုးၾကသည္။ အင္းေလးငါးပိႏွင့္ ငါးေျခာက္မ်ားကိုမႈ ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္းႏွင့္ ေျမာက္ပိုင္းေန လုပ္ သားျပည္ သူတို႔က စားသံုးေလသည္။

 

အင္းသားမ်ားသည္ လက္မႈပညာအရာတြင္လည္း ထူးခၽြန္ေျပာင္ေျမာက္ၾကသည္။ ပန္းပဲလုပ္ငန္း၊ လက္သမားလုပ္ငန္း၊ ယြန္းထည္လုပ္ငန္း၊ ေငြပန္းတိမ္လုပ္ငန္း၊ နိဗၺာန္ကုန္လုပ္ငန္း စသည္တို႔ျဖင့္ အသက္ေမြးၾကသည္။ အင္းသားပညာသည္တို႔ ကၽြမ္းက်င္စြာလုပ္ေဆာင္ေသာ လုပ္ငန္းႀကီးတစ္ရပ္မွာ ပိုးထည္လုပ္ငန္းျဖစ္သည္။ အင္းေပါခံု၊ သာေလ၊ မန္က်ည္းဆိပ္၊ ဟဲလံု၊ မိုင္မ်ဳိး စေသာရြာမ်ားက ရက္လုပ္သည့္ တဲြလုံခ်ည္၊ စည္းလံုခ်ည္၊ ဇင္းမယ္လံုခ်ည္၊ အင္းေလးလံုခ်ည္၊ ပိုးလြယ္အိတ္၊ ခ်ည္လြယ္အိတ္မ်ားကို ျမန္မာႏိုင္ငံ အႏွံ႔အျပားတြင္ေတြ႔ႏိုင္သည္။ ပဒုမၼာၾကာရိုးမွအမွ်င္မ်ားျဖင့္လည္း ၾကာသကၤန္းရက္လုပ္ၾကသည္။

အင္းသားမ်ားသည္ စကားေျပာဆိုဆက္ဆံရာတြင္ ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႔ၾကသည္။ သာယာေျပျပစ္ၾကသည္။ သူတို႔ေျပာေသာ ျမန္မာစကားသည္ ထားဝယ္စကားႏွင့္ အသံထြက္ဆင္၍ ပံုဂံေခတ္ေရးသားပံုႏွင့္ နီးစပ္သည္ဟုဆိုၾကသည္။ အထူးထင္ရွားေသာအခ်က္မွာ လဆဲြသံကို ေျပာဆိုေနဆဲရွိျခင္းျဖစ္သည္။ လိမ့္က် သည္ကို ကႅသည္၊ စာသင္ေက်ာင္းကို ေကႅာင္း၊ ေခ်ာ့ေမာ့သည္ကို ေခါႅ႔သည္။ ေရခ်ဳိးသည္ကို ခႅဳိးသည္ဟူ၍ သံုးႏႈန္းေျပာဆိုေလ့ရွိသည္။

 

အင္းသားတို႔သည္ ရတနာသံုးပါးကို အလြန္ရိုေသကိုင္းရႈိင္းၾကသည္။ အလွဴအတန္း ရက္ေရာၾကသည္။ အင္းေလးတစ္ဝိုက္တြင္ ခမ္းနားႀကီးက်ယ္ေသာ ဘုရား၊ တန္ေဆာင္း၊ ေက်ာင္း၊ ဇရပ္တို႔မ်ားစြာ ရွိ သည္။ ေဖာင္ေတာ္ဦးဘုရားမွာ အလြန္တန္ခိုးႀကီးသည္။ သီတြင္းကၽြတ္လတြင္ ေဖာင္ေတာ္ဦးဘုရားပဲြေတာ္ကို ကမ္းညြတ္မွ်စည္ကားစြာ က်င္းပသည္။ ဤပဲြေတာ္တြင္ ေျချဖင့္ေလွာ္၍ျပဳိင္ေသာ ေလွပဲြမွာ အလြန္အံ့ၾသ ဖြယ္ေကာင္းသည္။

အင္းေလးသဘာဝပံုစံ အလွအပကို ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပခရီးသည္မ်ား လာေရာက္ေလ့လာၾကသည္။ ခရီးသြား လုပ္ငန္းျဖင့္ အင္းေလးေဒသဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာသည္။ ထိုသို႔ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာသည္ႏွင့္အမွ် အင္းေလး ကန္ႀကီးေရရွည္ တည္တံ့ေအာင္ ကန္ႀကီးကို ထိန္းသိမ္း၍ ေမွာ္၊ ဒိုက္မ်ားဆယ္ယူျခင္း၊ သစ္ေတာထိန္းသိမ္းျခင္း စေသာ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးလုပ္ငန္းကို ပူးေပါင္းပါဝင္ လုပ္ကိုင္ရန္လိုအပ္ပါသည္။