အဂၤလိပ္တုိ႔ လာေရာက္ သိမ္းပုိက္ျခင္း မျပဳမွီ က်ဳိင္းတုံ ေဟာ္နန္းပုံ ေကာဇာသကရာဇ္ ၆၀၅ AD -1243 မွစ၍ ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၃၂၄ ခုႏွစ္ AD – 1962 အထိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ေစာ္ဘြား ဦးေရမွာ စုစုေပါင္း (၄၉)ပါးရွိသည္။ ဂံုသွ်မ္း စာေပ ယဥ္ေက်း မွာ ေရွးယခင္ ကပင္ ရွိခဲ့သည္။ ဂံုသွ်မ္း စာေပမ်ားသည္ အိႏၵိယ ျပည္သံုး Brahmi ႏွင့္ Sunskit အကၡရာတို႔ မွ တဆင့္ ပလႅ၀ အကၡရာ အျဖစ္အသံုုးျပဳၿပီး ခမင္ (ခ) ခမာ လူမ်ိဳးမ်ားမွ တဆင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံ လာအို ၊ဇင္းမယ္ ၊က်ိဳင္းတံုတို႔ မွတဆင့္ ဆစ္ေဆာင္ပန္နား အထိ အသံုးျပဳခဲ့ၾကသည္။
တခ်ိန္က ကုိယ္မင္း ကိုယ္ခ်င္းနဲ႔ က်ဳိင္းတုံေစ်း
တခ်ိန္က ကိန္းတုန္ (က်ဳိင္းတုံ) ၿမိဳ႕၀င္ဂိတ္
ကိန္းတုန္(က်ဳိင္းတုံ)ၿမိဳ႕ႏွင့္ ေစာ္ဘြားႀကီး -စ၀္ကြဏ္းေက်ာက္ အင္းတလဲန္း 9 November 1991 ရက္ေန႔က သွ်မ္းျပည္ အေရွ႕ပုိင္း ကိန္းတုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ သမုိင္းအေမြ အႏွစ္ျဖစ္သည့္ ေစာ္ဘြား ေဟာ္နန္းႀကီးကုိ န၀တ စစ္အုပ္စုက ၿဖိဳခြဲဖ်က္ဆီးခဲ့သည္။
1887 ခုႏွစ္တြင္ သွ်မ္းျပည္တ၀ွမ္းလုံးကုိ အေစာင့္ေရွာက္ခံႏုိင္ငံ (Protectorate State) အျဖစ္ အဂၤလိပ္တုိ႔ လာေရာက္ သတ္မွတ္ျခင္း မျပဳမွီ 19ရာစု ေႏွာင္းပုိင္းမွစ၍ 1880 ေက်ာ္အထိ သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ နယ္ပယ္တစ္ခုအျဖစ္ ရပ္တည္ခဲ့သည္၊ ကိန္းတုန္(က်ဳိင္းတုံ) ေစာ္ဘြားႀကီး- Kawn Kiao Intaleng စ၀္ကြဏ္းေက်ာက္ အင္းတလဲန္း 1903 ခုႏွစ္ အိႏိၵယႏုိင္ငံသုိ႔ ၾကြျမန္းလည္ပတ္ၿပီးအျပန္ 1905 ခုႏွစ္တြင္ ေဟာ္နန္းႀကီးကုိ တည္ေဆာက္ခဲ့၏ အေနာက္တုိင္း ပုံစံအျဖစ္ အိႏိိၵယမွ ဗိသုကာမ်ားေခၚယ ေဆာက္လုပ္ေစခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ကိန္းတုန္(က်ဳိင္းတုံ)နယ္္ အက်ယ္၀န္းမွာျဖင့္ 12000- စတုရန္းမုိင္ရွိ၏။ ကိန္းတုန္ နယ္ပယ္တစ္၀ွမ္းလုံး ျပည္သူ မ်ား၏ စိတ္အား၊ လူအား၊ေငြအား၊ ပစၥည္းအားတုိ႔ျဖင့္ တည္ေဆာက္ခဲ့ ၾကျခင္းျဖစ္သည္၊ သူ႔ေခတ္သူ႔အခါ အလုိက္ ကုိ္ယ့္ထီး ကုိယ့္နန္း ကုိယ္က်ငွန္းႏွင့္ ေစာ္ဘြားမ်ားတရားတျဖင့္ အုပ္စုိးခဲ့စဥ္က-
အဆုိပါေဟာ္နန္း အတြင္းရွိတုိင္းခန္းလွည့္လည္ေနေသာ က်ိဳင္းတုံ ေက်ာက္ဖါ့ 1903
ရာဇပလႅင္ေပၚ၌ ေစာ္ဘြား (စ၀္ဖွါ႔) ႏွင့္ မဟာေဒ၀ီ (နန္းဖွါ႔)တုိ႔ မင္းေျမာက္တန္ဆာ မ်ား၀တ္ဆင္၊ ေရႊသဖူေဆာင္း ထုိင္ေလ်ာင္းရင္း ေဒါင္းၿမီး ယပ္ေတာင္ယပ္၊ ေအာင္စည္ေတာ တီးခတ္ၿပီး ၿမိဳ႕စားနယ္စားတုိ႔၏ ဂါ၀ရျပဳကန္ေတာ့ပြဲ ညီလာခံသဘင္ ႏွစ္စဥ္က်င္းပၿမဲျဖစ္သည္ ယင္းအေဆာက္အဦးသည္ က်ယ္ေျပာလွေသာ ခရုိင္တခုလုံး၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန တခု ျဖစ္သကဲ့သုိ႔ ေစာ္ဘြား၏ ဇနီး (6)ေယာက္၊ သားသမီး (19) ဦးႏွင့္ အတူေနထုိင္ခဲ့ေသာ အိမ္ေတာ္ယာလည္း ျဖစ္ခဲ့သည္။-ဟု ခ်င္းမုိင္အေျခစုိက္ သက္ေတာ္ 90 ေက်ာ္ရွိ စ၀္ကြဏ္းေက်ာက္၏ 19 ေယာက္ေျမာက္ သမီးေတာ္က ျပန္ေျပာင္းေျပာျပခဲ့သည္။ သူ၏ေျမးေတာ္သူ မင္းသား စ၀္စုိင္းလုံ (Sao Sai Long) သည္ သွ်မ္းျပည္နယ္ အစုိးရထံသုိ႔ ေဟာ္နန္းကုိ အလြဲေျပာင္းမေပးခင္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ အထိ ေဟာ္နန္း၏ ေနာက္ဆုံးပုိင္ရွင္ျဖစ္ခဲ့သည္။
1905 ႏွစ္တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ေဟာ္နန္း
တခ်ိန္က ဒုုိ႔က်ဳိင္းတုုံ ကုုိယ့္မင္း ကုုိယ္ခ်င္းနဲ႔ ရွိစဥ္က
သကၠရာဇ္ ၇၇၂ ခုႏွစ္တြင္ ဖရား ေက်ာက္မထု က်ိဳင္းတံုၿမိဳ ႔ ကိုအုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ ေဟြပြန္ ဟူေသာေနရာ မီးေလာင္ကၽြမ္းခဲ့ရာမွ မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ တစ္နယ္လံုး မိုးေခါင္ ေရရွား ျဖစ္သျဖင့္ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးသည့္ ကပ္ဆိုးၾကီးႏွင့္ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရသည္။ ထိုအခါ ဖရားေက်ာက္မထု က ပုဏၰားမ်ား အား တြက္ခ်က္ေစေသာအခါ ဥတၱမ အမည္ ရွိ ပုဏၰားက က်ိဳင္းတံုၿမိဳ႕၏ ေန႔နံသည္ တနလၤာနံ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဂံုလူမ်ိဳး အယူရွိသူ တစ္ေယာက္ ၏ ပါးစပ္တြင္ တနလၤာနံ လျခမ္းကို ငံုေစလ်က္ သႀကၤန္ အက်ေန႔တြင္ သဲပံုေစတီႏွင့္တကြ ဖားရုပ္ကို ပူေဇာ္ပသေပးခ့ဲပါသည္။ ထိုေန႔မွပင္ မိုးသည္းထန္စြာ ရြာသြန္းသျဖင့္ ေတာင္သူလယ္သမားမ်ား ထြန္ရက္စိုက္ပ်ိဳး ႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သႀကၤန္ကာလ ေရာက္တိုင္း ႏွစ္စဥ္ က်င္းပလာခဲ့ရာ၁၂၆၀ ျပည့္ႏွစ္ တြင္ က်ိဳင္းတံုၿမိဳ႕ကို အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ေစာ္ဘြားႀကီး စ၀္ကြန္ေက်ာက္ အင္တလိုင္းက က်ိဳင္းစံရပ္ကြက္ရွိ ဖယားဇာ အမ်ိဳးအႏြယ္ကို ရိုးရာ သႀကၤန္ပြဲကို ဦးေဆာင္က်င္းပရန္ တာ၀န္ေပးခဲ့သည္။
သႀကၤန္ေန႔ မြန္းလြဲ ၁ နာရီတြင္ မဂၤလာစည္ေတာ္ ကို ထုတ္ၿပီး က်ိဳင္းစံ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ရင္ျပင္ေတာ္မွ မိုင္းယန္းၿမိဳ႕နယ္ ဟာယန္ကင္း ေတာင္ေပၚေန တိုင္းလြယ္လူမ်ိဳးအဖြဲ ႔ က မဂၤလာစည္ေတာ္ကို ထုတ္တီးကာ အခမ္းအနားျဖင့္ခ်ီတက္ကာ ညလံုးေပါက္ တီးေပးသည္။ သႀကၤန္အက်ေန႔ မြန္းလြဲ ၁ နာရီတြင္ မဂၤလာစည္ေတာ္ႀကီး ၊ သႀကၤန္မင္း ရုပ္ထုႏွင့္ အလံျဖဴ ၊အလံနီ ကိုင္ေဆာင္သည့္ အဖြဲ ႔ ကို မ်ိဳးႏြယ္၀င္ တစ္ဦး က ျမင္းစီးၿပီး ဦးေဆာင္ကာ စီတန္းလွည့္လွည္ၿပီး မိုင္းယန္းလမ္း အတိုင္း နမ့္ခင္ေခ်ာင္း သို႔ ထြက္ခြာပါသည္။
ထိုအခါ ျပည္သူလူထုက တေပ်ာ္တပါး လိုက္ပါပို႔ေဆာင္ ျပီး လမ္းခရီးတြင္ လည္း ေရပက္ကစားသူမ်ားႏွင့္ စည္ကားလွပါသည္။ နမ့္ခင္ေခ်ာင္း ေလာင့္ကုတ္ သို႔ေရာက္ေသာအခါ မဂၤလာသုတ္ ရြတ္ဆိုၿပီး ရြံ႕ျဖင့္ ျပဳလုပ္ေသာ ဖားရုပ္သႀကၤန္မင္း ရုပ္ထုတို႔ကို ေခ်ာင္းထဲသို႔ ေမွ်ာခ်လိုက္ပါသည္။ မဂၤလာစည္ေတာ္တီး အဖြဲ ႔သည္ လာလမ္းအတိုင္းၿမိဳ ႔ထဲသို႔ ၀င္ကာ ျမိဳ ႔လယ္ရွိ ေဗာဓိပင္ၾကီး၌ ေခတၱ ရပ္နားပါသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ဆြမ္ေတာင္း ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမွ ရဟန္းေတာ္ ၄ ပါး က အသင့္ျပင္ဆင္ထား ေသာပရိတ္ေရမ်ားျဖင့္ ပက္ဖ်န္းၿပီး အခမ္းအနားကို ရုတ္သိမ္းလိုက္သည္။ သို႔ျဖင့္ က်ိဳင္းတံုၿမိဳ႕ သႀကၤန္ပြဲကို ယေန႔ အထိ က်င္းပဆဲ ျဖစ္ပါသည္။
က်ားေပါက္
