သတိထားရမယ့္ ေသြးအားနည္း ျပႆနာ

ေသြးဟာ ခႏၶာကိုယ္ အေလးခ်ိန္ရဲ႕ ၇ မွ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္း နီးပါးမွ် ေနရာ ယူထားပါတယ္။ ဒီလို လည္ပတ္ စီးဆင္းေနတဲ့ ေသြးတြင္းမွာ ပါဝင္ ပစၥည္းေတြ ဟာလည္း အခ်ဳိးအ စားလိုက္ တည္ရွိေနၾကပါတယ္။ ပါဝင္ပစၥည္းေတြ အနက္ ေသြးနီဥ တြင္းက ေဟမိုကလိုဘင္ဟာ ေသြးအားေကာင္း ျခင္းနည္းျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ အရာပါပဲ။ ဘယ္လို အေျခအေနမွာ ေသြးအားနည္းေနသလဲ ဆိုတာ နဲ႔ ဒီလို ေသြးအားနည္းမႈကို ကာကြယ္ဖို႔ အတြက္ ဘာေတြ လိုအပ္သလဲ ဆိုတာကိုေတာ့ ရတီ ပရိသတ္မ်ား အတြက္ ေဒါက္တာ ခင္သႏၲာေအးနဲ႔ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းခဲ့ပါတယ္။

ပထမဆံုးအေနနဲ႔ ေသြးအားနည္းျခင္း ဆိုတာဘာလဲ လို႔သိခ်င္ပါတယ္။ Blood pressuer နည္းတာနဲ႔ ေသြးအားနည္းျခင္း တူမ တူဆိုတာကိုလည္း ရွင္းျပေပးေစ ခ်င္ပါတယ္။

ေသြးအားနည္းျခင္းဆိုတာ အဂၤလိပ္လိုေတာ့ anemia လို႔ေခၚတာေပါ့။ ခႏၶာကိုယ္ထဲကေသြး ထဲမွာရိွတဲ့ RBC (ေသြးနီဥလို႔ေခၚတာေပါ့) သူ႔ထဲ မွာရိွတဲ့ ေဟမိုဂလိုဘင္နည္းသြားတာကိုေသြး အားနည္းတယ္လို႔ ျမန္မာလိုေခၚတာေပါ့။ အဲဒီ ေတာ့ ေသြးအားနည္းတယ္ဆိုတာ ေဟမိုဂလိုဘင္ ဓာတ္နည္း တာ။ ေဟမိုဂလိုဘင္သည္ ေယာက္်ား မိန္းမမူတည္ၿပီးေတာ့မွ သတ္မွတ္စံခ်ိန္ ကြဲျပားမႈ ရိွတယ္။ ဥပမာ ေယာက္်ားေလး တစ္ေယာက္မွာ ဆိုရင္ သူ႔ရဲ႕ ေဟမိုဂလိုဘင္ level က 13 to 15 gram percent ရိွရမယ္။ မိန္းကေလးတစ္ေယာကမွာဆိုရင္ ၁၁ အသ ၁၃ ရိွရမယ္။ အဲဒီသတ္မွတ္ထားတဲ့ စံခ်ိန္စံႏႈန္း ထက္နည္းတယ္ဆိုရင္ ေသြးအားနည္းတယ္လို႔ သတ္မွတ္တာ။ ခုနက ေမးတဲ့ Blood pressure နည္းတာနဲ႔ ေသြးအားနည္းတာ မတူဘူး။ Blood pressure ေသြးေပါင္ ခ်ိန္တာကိုေခၚတာ။ ေသြး ေပါင္ခ်ိန္ တယ္ဆိုတာ ေသြးေၾကာထဲမွာရိွတဲ့ ဖိအားကိုတိုင္းတာ။ ပံုမွန္ လူဆို ၁၂ဝ-၈ဝရိွရမယ္။

သူ႔ထက္နည္းသြား ရင္ Blood pressure နည္းေနၿပီ။ ၁၂ဝ-၈ဝ ထက္ မ်ားသြားရင္ ေသြး တိုးရိွတယ္စသျဖင့္ေပါ့။ ဆုိေတာ့ ဒီေသြးအားနည္း တာနဲ႔ ဒီ Blood pressure သည္လံုးဝမတူ ပါ ဘူး။ ဒါကိုေတာ့ လူထုကို ကြဲကြဲျပားျပား နားလည္ေစခ်င္ပါတယ္။ မဟုတ္ရင္ လူေတြက ေသြးေပါင္က် တယ္ဆိုရင္ ေသြးအားနည္း တယ္လို႔ ေျပာၾကတယ္။ေသြးအားနည္းတယ္ဆိုတာ anemia ျဖစ္တာ။ ဒီႏွစ္ခုက လံုးဝမတူဘူး။ ဘာမွမဆိုင္ပါဘူး။ anemia ျဖစ္တဲ့လူတစ္ ေယာက္မွာ ေသြးေပါင္က က်ခ်င္မွက်ေနမယ္။ေသြးေပါင္တက္ၿပီးေတာ့ anemia လည္းျဖစ္ခ်င္ ျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ ဥပမာ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးေန တဲ့လူနာသည္ ေသြးေပါင္လည္းတက္ေနမယ္။ anemia လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးအားလည္းက်ခ်င္က်ေနမယ္။ ဒါမ်ဳိးေပါ့။

ေသြးအားနည္းျခင္းေတြမွာ နာတာရွည္၊ မ်ဳိး႐ိုးလုိက္မႈ စတာေတြေရာရိွတတ္ပါသလား။

ဒီေသြးအားနည္းျခင္းမွာ နာတာရွည္တာ၊ မ်ဳိး႐ိုးလိုက္တာေတြ ရိွပါတယ္။ ေမြးရာပါ ေသြး အားနည္းေရာဂါ ေတြရိွတယ္။ အဲဒါေတြက မ်ဳိး႐ိုး လိုက္လိုက္တာေပါ့။ ဘယ္လိုဟာေတြလဲဆိုရင္ ဥပမာ ဆရာမတို႔ ျမန္မာျပည္မွာ အျဖစ္အမ်ား ဆုံးက သာလာဆီးမီးယား (Thalassemia)။ ေနာက္တစ္ခု Haemoglobin E disease။ အဲဒါ က သာမန္လူမွာ ဆိုရင္ေဟမိုဂလိုဘင္ A တို႔ A2 တုိ႔ပဲရိွရမယ္။ သူက A တို႔ A2 တို႔မရိွဘဲ E ျဖစ္သြားတာ။ အဲဒါက ေမြးရာပါမ်ဳိး႐ိုး လိုက္တဲ့ E disease ေရာဂါေပါ့။ ေနာက္တစ္ခုက G6PD deficiency ဆိုတာ။ဒါကလည္းပဲ မ်ဳိး႐ိုး လိုက္တယ္။ သူက ေယာက္်ားေလးေတြမွာ ျဖစ္တတ္ၿပီး မိန္းကေလးေတြမွာ မျဖစ္ဘူး။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဒါကေယာက္်ားေလးရဲ႕gene ျဖစ္တဲ့ Y gene နဲ႔မဆက္သြယ္ဘဲနဲ႔ X linked gene နဲ႔ဆက္သြယ္တယ္။ ေယာက္်ား ေလးေတြမွာ X က တစ္လံုးပဲပါတဲ့အခါက်ေတာ့ သူတို႔မွာ ျဖစ္ တယ္။ ေယာက္်ားေလးေတြမွာက XY ကိုး။မိန္းကေလးေတြမွာက XX gene ဆိုတဲ့အခါက် ေတာ့ မိန္းကေလးေတြမွာမျဖစ္ဘူး။ ဒီ G6PD deficiency ျဖစ္တဲ့ ေသြးနီဥေတြက ဒဏ္မခံႏိုင္ တတ္ဘူး။ ပဋိဇီဝ ပိုးသတ္ေဆးေတြေသာက္တဲ့ အခါမ်ဳိးမွာ မတည့္ရင္ဒဏ္မခံႏိုင္ဘူး။ ဒီ ေသြးနီ ဥေတြ ကေပါက္ကြဲပ်က္စီးသြားၿပီး လူနာက ခ်က္ ခ်င္းေဖြးဆုတ္သြားတတ္ၿပီးေသြးအားနည္းၿပီး jaundice ျဖစ္သြားၿပီးမ်က္စိေတြဝါလာ တတ္တယ္။ ေနာက္တစ္ခုက နာတာရွည္မွာ က်ေတာ့ နာတာရွည္ေဝဒနာ ေတြခံစားရတဲ့သူေတြက ေသြးအားနည္းတတ္တယ္။ ဥပမာ နာတာ ရွည္ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ ခံစားရတဲ့သူေတြမွာ ေသြး အားနည္းမွာပဲ။ သူကေက်ာက္ကပ္ေတြ ပ်က္စီး သြားတာေပါ့ေလ။ chronic kidney disease လို႔ေက်ာက္ကပ္ ဆရာဝန္ေတြေခၚတာေပါ့။ အဲဒီေက်ာက္ကပ္မွာ ေအသ႐ိုပြဳင္တင္(erythro-poietin) ဆိုတဲ့ ေဟာ္မုန္းဓာတ္က သူရိွ မွ ျခင္ဆီ က အလုပ္လုပ္တာ။ အဲဒီအခါက်ေတာ့ သူကမွျခင္ဆီအလုပ္လုပ္ဖို႔ဓာတ္ကို ထုတ္မေပး ဘူးဆိုရင္ ျခင္ဆီကအလုပ္မလုပ္ဘဲ ေသြးအား ကနည္းသြား တယ္။ ဒါေၾကာင့္ နာတာရွည္ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီး တဲ့သူမွာ နာတာရွည္ေသြးအားနည္းေရာဂါ ျဖစ္သြားတတ္တယ္။ ေနာက္ တစ္ခါ မိန္းကေလး ေတြမွာအျဖစ္မ်ားတဲ့ SLE ဆိုတဲ့ နာတာရွည္ ေရာဂါမွာအျဖစ္မ်ားတယ္။ (ေယာက္်ားေလး ေတြမွာ အင္မတန္အျဖစ္နည္းပါ တယ္)သူ႔ ေရာဂါ ကိုယ္၌က ျခင္ဆီကိုခန္းေစတယ္။ေသြးနီဥကိုေပါက္ကြဲ ပ်က္စီးေစတဲ့ (AIHA)Autoimmune Haemolytic Anaemia ကို လည္းျဖစ္ေစတယ္။နာတာရွည္ SLE ခံစားေနရ တဲ့ မိန္းကေလး တစ္ေယာက္မွာလည္း နာတာရွည္ ေသြးအား နည္းမႈကို ခံစားရတတ္တယ္။

အမ်ဳိးသားနဲ႔ အမ်ဳိးသမီး ခြဲျခားျဖစ္တတ္တဲ့ ေသြးအားနည္းမႈျပႆနာရိွပါသလား။ ေသြးယို၊ ေသြးထြက္မႈမ်ားရင္လည္း ေသြးအားနည္းျဖစ္ တတ္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ လစဥ္ဓမၼတာလာတဲ့အတြက္ အမ်ဳိးသမီးေတြဟာ အမ်ဳိး သားေတြထက္ပိုလို႔ ေသြးအားနည္းမႈ ေဝဒနာကို ပိုရင္ဆိုင္ရတယ္လို႔ မဆိုႏိုင္ဘူးလားဆိုတာ သိခ်င္ပါတယ္။

ဆရာမတို႔ ကမၻာႀကီးတစ္ခုလံုးမွာ ၿခံဳၾကည့္ မယ္ဆိုရင္ သံဓာတ္ခြၽတ္ယြင္းလို႔ေသြးအားနည္းတဲ့ေရာဂါဆိုတာ ကမၻာမွာေရာ ျမန္မာမွာပါေရာ most command ေတြပါပဲ။ အျဖစ္အမ်ားဆံုး ျဖစ္တဲ့ ေသြးအားနည္းမႈပဲ။ သူက အမ်ားဆံုးပဲ။ Iron Deficieny Anemia ေပါ့။ အဲဒါက မိန္းမနဲ႔ေယာက္်ားမွာယွဥ္ၾကည့္ရင္ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ အမ်ဳိးသမီးေတြက လစဥ္ဓမၼတာလာတဲ့အခါမွာ သူ႔ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္က ေသြးထြက္သြားတယ္။ အဲဒီ အခါမွာ ေသြးအားက နည္းနည္းသြားမွာပဲ။ ေနာက္တစ္ခုအမ်ဳိဳးသမီးေတြက မီးဖြားရတယ္။ ကေလးေတြမီးဖြားရတဲ့အခါမွာ ေသြးေတြ အမ်ား ႀကီးထြက္တယ္။ အဲဒီအခါ သံဓာတ္ခြၽတ္ယြင္းၿပီး ေသြးအားနည္းေရာဂါရဖို႔ပိုၿပီးႏႈန္းထားမ်ားတယ္။ ေနာက္တစ္ခုကလည္းပဲ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ မိသားစုဝင္ေတြ မ်ားလာတဲ့အခါမွာ ေန႔စဥ္စား တဲ့ အစားအစာအာဟာရက ေသြးျပန္ျဖစ္ဖို႔၊ေဟမိုဂလိုဘင္ျပန္ျဖစ္ဖို႔ နည္းနည္းသြားတယ္။ ဆိုလိုတာက ျမန္မာအမ်ဳိးသမီးေတြမွာ အိမ္ဦး နတ္ျဖစ္တဲ့ သူ႔ေယာက္်ားအတြက္၊ သူ႔ ကေလးေတြ အတြက္ စသည္ျဖင့္ဦးစားေပးလိုက္ ရၿပီး သူက ေလွ်ာ့စားတဲ့အခါ၊ အသားအစား အ႐ိုးကိုစား တဲ့အခါမွာ အာဟာရဟာ ခ်ဳိ႕ယြင္းလာတယ္။ ေသြးအားေကာင္းဖို႔ဆိုရင္ အသားစားဖို႔ လိုအပ္ တယ္။ first class protein ကိုရဖို႔ဆိုရင္ အသား စားဖို႔၊ ေျခေလးေခ်ာင္းသားစားဖို႔လိုအပ္တယ္။ အ႐ိုးေတြစားၿပီး၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ ေတြစားၿပီး ေသြးအားက မေကာင္းႏိုင္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္အမ်ဳိး သမီးနဲ႔ အမ်ဳိးသားမွာဆိုရင္ ျမန္မာလူထုထဲ ၾကည့္ မယ္ဆိုရင္ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ေသြးအားနည္းဖို႔ ပိုမ်ားတယ္ လို႔ေျပာရမွာေပါ့။

ေသြးလွဴတဲ့သူေတြမွာေရာ ေသြးတြင္းပါဝင္ဓာတ္ေတြကုန္ဆံုးသြားတဲ့အတြက္ ေသြးအားနည္း မႈကို ခံစားရႏိုင္ပါသလား။

ဒီေမးခြန္းကေတာ့ ေတာ္ေတာ္စိတ္ဝင္စား ဖို႔ေကာင္းပါတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဆရာမတို႔ ေသြးလွဴရွင္တစ္ေယာက္ကို သတ္မွတ္ထားတဲ့ criteria ေတြရိွတယ္။ သူမ်ားကိုေသြးလွဴမယ္ ဆိုရင္ သူ႔ေသြးကတစ္ဆင့္ တျခားလူကို ကူးစက္ သြားမယ့္ ပိုးေတြ(ဥပမာ ဘီပိုးေတြ၊ စီပိုးေတြ၊ ေအ့ဒ္စ္ပိုးေတြ၊ ကာလသားေရာဂါပိုးေတြ၊ ငွက္ ဖ်ားပိုးေတြ)ရိွမရိွစစ္ေဆးတဲ့အျပင္ သူကိုယ္ တိုင္ ကေရာ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ခံစားေနရသလား။ သူ႔ေသြးအား ေကာင္းရဲ႕လား၊ သူ႔မွာ ေဟမိုဂလိုဘင္ ရိွရမယ့္ percentage ေတြေဖာက္ စစ္ၾကည့္တယ္။ ေနာက္ Blood pressure ေရာေကာင္းရဲ႕လား၊ အဲဒါေတြကို စစ္ေဆးတယ္။ အဲဒါေတြအားလံုး ေကာင္း တယ္ဆိုမွ ေသြးလွဴလို႔ရတာ။ ေသြးအားေကာင္းေနတဲ့လူတစ္ေယာက္က ေသြး တစ္အိတ္ ထုတ္လွဴလိုက္လို႔ သူ႔ရဲ႕ေသြးအားက ကုန္မသြား ဘူး။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ျခင္ဆီက ျပန္ျဖည့္ ေပးတယ္။ ျပႆနာမရိွဘူး။ ေသြးကခႏၶာကိုယ္ တစ္ခုလံုးမွာ 6 litre ရိွတယ္ေလ။ လွဴလိုက္တာက 0.5 litre ပဲေလ။ ဆိုေတာ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါ မခံစားရႏိုင္ပါဘူး။ ေသြး လွဴတဲ့ လူတစ္ေယာက္ဟာ ေနာက္တစ္ခါလွဴဖို႔ေတာ့ အနည္းဆံုး သံုးလျခား ရမယ္။ တကယ္လို႔ သူ႔ေသြးမွ မျဖစ္မေန လိုအပ္ တယ္ဆိုရင္ တစ္လျပည့္ရင္ ျပန္လွဴလို႔ ရေပမယ့္ ဒါက သိပ္မေကာင္း ဘူး။ ဒါေပမဲ့ ေသြးလွဴတဲ့လူ တစ္ေယာက္က ေသြးထြက္စရာ တစ္ခုခု ျပန္ျဖစ္ သြားတယ္ဆိုရင္ (ဥပမာ ကားတိုက္မႈ မေတာ္တဆ ျဖစ္သြားတယ္ ဆိုရင္ေပါ့) သူ႔ကို ေသြးျပန္သြင္းေပး ရေတာ့မွာေပ့ါ။

တခ်ဳိ႕ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ ေသြး အားနည္းျခင္းေတြလည္းရိွတယ္လို႔ ၾကားဖူးပါ တယ္။ အဲဒါမ်ဳိး ျဖစ္တတ္ မျဖစ္တတ္ဆိုတာမ်ဳိးကိုလည္းရွင္းျပေပးေစခ်င္ပါတယ္။

ဟုတ္ပါတယ္။ ဒီေခတ္ႀကီးမွာ ေတာ္ ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ပဋိဇီဝေဆးဝါးေတြကို အလြယ္ တကူ ေသာက္ သံုးၾကတယ္။ (ပိုးသတ္ ေဆးေတြ ေပါ့ေလ) နည္းနည္းေလးဖ်ားတာနဲ႔လည္းေသာက္တာပဲ။ ႏွာေစး ေခ်ာင္းဆိုးလည္း ပိုးသတ္ ေဆး ေသာက္လုိက္ၾကတာပဲ။ နည္းနည္းေလး ဖ်ားလည္းေသာက္လိုက္ၾကတာပဲ။ အရင္က လူ ေတြကေတာ့ ေဆးေသာက္ဖို႔ကိုဝန္ေလးတတ္ ၾကေပမယ့္ အခုေခတ္ကေတာ့ ေခတ္မီတိုးတက္ လာတာနဲ႔အမွ် အေနာက္တိုင္းေဆးဝါးေတြကို လည္း အားကိုးလာတာနဲ႔အမွ် ေဆးေတြကို အလြယ္တကူေသာက္တတ္ၾကတယ္။ ဒီေတာ့ ခုနကေျပာတဲ့ ျပႆနာဟာ လူတိုင္းေတာ့ ျဖစ္ခ်င္မွျဖစ္မယ္။ တခ်ဳိ႕ေဆးဝါးေတြမွာ လူတိုင္း အတြက္ မျဖစ္ေပမဲ့ တခ်ဳိ႕လူေတြမွာ drugsidosyncrasy ျဖစ္သြားတယ္။ ဒီေဆးက သူ႔က်မွ ျဖစ္သြားတာ။ ဥပမာ ဘယ္လိုေဆးမ်ဳိးလဲဆိုေတာ့ Chloramphe Nicol တို႔လို ေဆးမ်ဳိးေတြမွာ ျဖစ္တယ္။ ဆရာဝန္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလည္း ဒီေဆးကို သံုးၾကပါတယ္။ ဒီေဆးကို ဖ်ားနာ ရင္လည္းတိုက္တယ္။ အထက္လွန္ေအာက္ေလွ်ာ၊ ဝမ္းေလွ်ာရင္လည္း တိုက္တယ္။ တိုက္ဖိုက္ျဖစ္ရင္လည္းတိုက္ကို တိုက္ရမွာပဲေလ။ အဲဒီေဆးက ဒီလူနာက်မွ ျခင္ဆီကို သြားထိတယ္။ ျခင္ဆီကို အလုပ္မလုပ္ေတာ့ ေအာင္သြားတားလိုက္တယ္။ ျခင္ဆီ အလုပ္မလုပ္ေတာ့ဘဲေသြးနီဥပါမက ေသြးျဖဴဥေတြေရာ၊ ေသြးခ်ပ္ျပားေတြေရာ အကုန္လံုးျခင္ဆီက ထြက္တဲ့ပစၥည္းေတြကိုထိ သြားႏိုင္တာကိုေတြ႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီပဋိဇီဝ ေဆးဝါး ေတြကိုသံုးတဲ့အခါမွာအေရွ႕မွာေျပာခဲ့တဲ့ G6PD dificiency ဆိုတဲ့ မ်ဳိး႐ိုးလိုက္တဲ့ေရာဂါရိွတဲ့ လူနာကိုမ်ား ခုန Chloramphe Nicol ေတြ၊ ဆာလ္ဖာပါတဲ့ေဆးေတြ၊ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ ေဆးေတြ၊ငွက္ဖ်ားျဖတ္ေဆးေတြ သံုးမိလို႔ ကေတာ့ ဒီလူနာဟာ လံုးဝ နာလန္မထူႏိုင္ဘူး ျဖစ္သြားတတ္တယ္။ ေဟမို ဂလိုဘင္ ၃ တို႔ ၄တို႔ ထိ ေအာက္က်သြားၿပီးေတာ့ အရမ္းေသြးအားနည္းသြားၿပီးေတာ့ ေတာ္ေတာ္ကို ကုယူရမယ္။ ဒါ ေတြေတာ့ သတိထားရမယ္။ ဆိုေတာ့ လူနာမွာ ဘာေရာဂါအေျခခံရိွလဲ ဆိုတာကို ေမးၿပီးေတာ့မွ ေဆးေတြကို သံုးရမယ္။ မဟုတ္ရင္မသိႏိုင္ဘူး ေလ။

ေသြးအားနည္းျခင္း လကၡဏာရပ္ေတြကို လည္း ေျပာျပေပးေစခ်င္ပါတယ္။

ဒီမွာျပန္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ လူ႔ခႏၶာကိုယ္မွာ ေသြးမရိွတဲ့ေနရာရယ္လုိ႔ လံုးဝမရိွဘူး။ ေသြးရိိွမွ လည္း အသက္ရွင္မွာကိုး ေနာ္။ ေမာ္ေတာ္ကားက ဓာတ္ဆီနဲ႔သြားေန သလိုမ်ဳိးပဲေလ။ အဲဒီေတာ့ ခႏၶာကိုယ္တစ္ခုလံုးမွာရိွတဲ့ အတြင္းကလီစာေတြ အကုန္လံုးကို ပံ့ပိုးေနတာဆိုေတာ့ သူမရိွရင္ ဘယ္လိုမွအသက္ရွင္လို႔မရေတာ့ဘူး။ တစ္ခုခ်င္း ေျပာရရင္ ေခါင္း၊ဦးေႏွာက္၊ ဒီဦးေႏွာက္ထဲမွာ ေသြးေကာင္းေကာင္းမသြားေတာ့ဘူးဆိုရင္ ေခါင္းမူးတယ္၊ ေခါင္းအံုတယ္၊ ေခါင္းကိုက္တယ္။ ထံုထိုင္းၿပီးေတာ့ အိပ္ခ်င္သလိုျဖစ္တယ္။ နားထဲကေလထြက္တယ္။ မ်က္လံုးေတြျပာတယ္။ အဲဒါ ေတြအကုန္ျဖစ္ေတာ့တာပဲ။ ေသြးအားနည္းတဲ့ လူတစ္ေယာက္က သြားလာလႈပ္ရွားမႈက ေႏွးေကြး ေလးလံၿပီးေတာ့သာမန္လိုသြက္သြက္လက္လက္ မေလွ်ာက္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ အဲဒီလိုပဲ ႏွလံုးကို သြား တဲ့ေသြးက အားနည္းသြားလုိ႔ရိွရင္ ႏွလံုးက အလုပ္မလုပ္ေတာ့ဘူး။ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေသြးအားနည္းသြားရင္ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေသြးျပန္ ျဖည့္ရမယ္ ျဖစ္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ႏွလံုးက ပိုအလုပ္လုပ္ ရေတာ့ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းေတြ ျမန္လာတယ္။ ေသြး အားနည္းတဲ့လူတစ္ေယာက္ကိုေမးၾကည့္ရင္ သူ တို႔က ရင္တုန္တယ္လို႔ ေျပာတယ္။ သူတို႔မွာ ႏွလံုး ခုန္ႏႈန္း ကျမန္တယ္။ ဒီ့ထက္ပိုဆိုးရင္ ႏွလံုးက chest pain လို႔ေခၚတဲ့ ရင္ဘတ္ေအာင့္တာေတြ ျဖစ္တယ္။မသိရင္ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းလို႔ ျဖစ္ တယ္လို႔ ထင္ရတယ္။ တကယ္ေတာ့ တကယ္ ႏွလံုးေသြးေၾကာ က်ဥ္းေနတာ မဟုတ္ဘူး။ ေသြး အားနည္းလို႔ ႏွလံုးကခံစားေနရတာ။ ဒီ့ထက္ပိုဆိုးၿပီးအရမ္း ေသြးအားနည္းလို႔ရိွရင္ Anemic Heart Failure လုိ႔ေခၚတဲ့ ေဝဒနာကိုခံစားရတယ္။ လူနာက ညဘက္ေတြမအိပ္ႏိုင္ဘဲ ထထိုင္ေနရ တာမ်ဳိးေတြထိ ျဖစ္တတ္တယ္။လွဲအိပ္လိုက္ရင္ ပိုေမာတယ္။ ႏွလံုးကအလုပ္မလုပ္ေတာ့ဘဲ အဆုတ္ထဲမွာေသြး ေတြလွ်ံၿပီးေတာ့ ေခ်ာင္း ဆိုးတယ္။ ဒီ့ထက္ပိုဆိုးရင္ ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့အခါ ေသြးေတြပါလာတယ္။ဒါ့အျပင္ ကိုယ္ခံအားနည္း သြားတဲ့အတြက္ တျခား ေရာဂါေတြ ပါဝင္ႏိုင္တာ ေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးအားနည္းတဲ့ သူေတြဟာ မၾကာခဏဖ်ားတတ္ၾက တယ္။ သာမန္လူေတြလိုမဟုတ္ဘဲ မၾကာခဏ ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုးျဖစ္ တတ္တယ္။ တစ္ခါတေလမွာ ဘာေရာဂါမွ ဝင္လို႔ မဟုတ္ဘဲ သူ႔ေၾကာင့္လည္း အဖ်ားတက္တတ္ တယ္။ ဒါ့အျပင္ အစာအိမ္အူလမ္းေၾကာင္းက ေသြးအားနည္းတဲ့ အခါက်ရင္ အလုပ္မလုပ္တတ္ ဘူး။ ဒီေတာ့ အစာမေၾကဘူး၊ ပ်ဳိ႕ခ်င္ အန္ခ်င္ တယ္၊ အစားမစားခ်င္ဘူး။ ဘယ္လိုမွ အစာက မခ်က္ေတာ့ဘူး။ဆိုေတာ့ အစာအိတ္ေရာဂါ ျဖစ္ေနတယ္ဆိုၿပီး အစာအိမ္အူလမ္းေၾကာင္း ဆရာဝန္ေတြဆီကို သြားျပတတ္ၾကတယ္။ အဲဒီ ေတာ့ သူ႔ရဲ႕လကၡဏာေတြက အမ်ားႀကီးပဲ။ လူနာ ကဘာျဖစ္မွန္းမသိေတာ့ ႏွလံုးေအာင့္ တယ္ ထင္ၿပီး ႏွလံုးဆရာဝန္ကို သြားျပ တတ္ၾကတယ္။ ဒါကိုသိေနဖို႔ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ သတိထားရမယ္။ ဘယ္လို ၾကည့္ထားရမလဲဆိုေတာ့လက္သည္း ေတြ၊ မ်က္ခမ္းေအာက္ေတြ၊ ေနာက္ လက္ဖဝါးေတြ ကိုျဖဴေနၿပီလားဆိုတာ ၾကည့္ေနရမွာေပါ့။ ေနာက္ ေသြးအားနည္းမယ့္ အေျခခံရိွသူေတြ၊ ဥပမာ လိပ္ေခါင္းသမားကလိပ္ေခါင္းေသြးက်ရင္ ေသြး အားနည္းမွာေပါ့။ ေနာက္ အမ်ဳိးသမီးေလးေတြ ဓမၼတာ အရမ္းဆင္း လို႔ရိွရင္လည္း ေသြးအား နည္းမွာေပါ့။ တခ်ဳိ႕က တစ္လမွာ ႏွစ္ခါ သံုးခါလာတဲ့သူေတြရိွတယ္။ တစ္ခါလာရင္ ငါးရက္ ေျခာက္ရက္ ခုနစ္ရက္ထိလာတဲ့သူ အတံုးအခဲ ႀကီးေတြအမ်ားႀကီးဆင္းတဲ့ သူေတြ၊ ဒါမ်ဳိးေတြ ဆိုရင္ေတာ့ သူတို႔က သတိထားရမွာေပါ့။ေနာက္ နာတာရွည္ေသြး ေလးဖက္နာ လို႔ေခၚတဲ့ Rheumatoid Arthritis ျဖစ္ေနရင္ pain killer လို႔ေခၚတဲ့ နာက်င္ကိုက္ခဲ ေပ်ာက္ေဆးေတြကို အၾကာႀကီးေသာက္ရတယ္၊အဲဒီအခါက်ရင္ အစာအိမ္က ေသြးယိုတတ္တယ္။ ဒီလိုဆိုရင္သူတို႔ ေတြကလည္း ေသြးအားနည္းမွာေပါ့။

ေသြးအားနည္းေရာဂါမွာေရာ ေနာက္ဆက္ တြဲေရာဂါေတြရိွတတ္ပါသလား။

ရိွတယ္။ အမ်ားႀကီးပဲ။ ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ လူနာသည္ ႏွလံုးေရာဂါရတတ္တယ္။ နာတာရွည္ ျဖစ္သြားႏိုင္တယ္။ Anaemic Dilated Cardiomyopthy လို႔ေခၚတယ္။ ႏွလံုးက အႀကီးႀကီး ျဖစ္သြားတာ။ ေသြးအားနည္းၿပီး Anaemic Dilated Cardiomyopthy ကၾကာလာရင္ နာတာ ရွည္ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္သြားႏိုင္တယ္။ အဲလို သိပ္ ေသြးအားနည္းလြန္းတဲ့အခါလည္းေလျဖတ္သြား တတ္တယ္။ လူနာက ဘာေၾကာင့္ျဖတ္မွန္း မသိ ဘူး။ ေသြးအားနည္းသူေတြဟာ အာ႐ံုစုစည္း ႏိုင္ မႈလည္း နည္းတတ္တယ္။ သံဓာတ္ ခ်ဳိ႕ယြင္းလုိ႔ေသြးအားနည္းတဲ့သူေတြမွာ ထူးထူးျခားျခား ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါတစ္ခုရိွတယ္။ အဲဒါက သံဓာတ္ အရမ္းအားနည္းတဲ့ သူေတြမွာ ျဖစ္တတ္ တယ္။ post crocoid web လုိ႔ေခၚတယ္အစာမ်ဳိ ျပြန္ထိပ္နားမွာ ပင့္ကူေျမႇးေလးလို အေျမႇးပါး တစ္ခု ေပၚလာတတ္တယ္။ ဒါဆို လူနာက အစာ မ်ဳိရခက္သြားတတ္တယ္။ အဲဒါက အေရးႀကီး တယ္။ စိတ္ပူရတယ္။ကင္ဆာျဖစ္ သြားတတ္တယ္။ သံဓာတ္အရမ္းအားနည္းတဲ့ သူေတြမွာ အဲဒါျဖစ္တတ္တယ္။ ေနာက္ လက္သည္း ခြံေတြ သာမန္လိုမဟုတ္ဘဲ ျပားကပ္လာတယ္။ အဂၤလိပ္ လိုုkoilonychia လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒါေတြ ကေတာ့ ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္တတ္တာေတြပါ။

ေသြးအားနည္းေရာဂါဟာ ေသြးကင္ဆာေတြ ကိုေရာ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားတတ္ ေစပါသလား။ ကင္ဆာျဖစ္ဖို႔ ပံ့ပိုးတတ္ပါသလား။ ေနာက္ ဒီ ေသြးကင္ဆာဆိုတာမ်ဳိး ကေရာ Life styleေၾကာင့္ျဖစ္တတ္ပါေသးသလား။

တခ်ဳိ႕ေသြးအားနည္းတာ Anemia ေတြက ေသြးကင္ဆာျဖစ္ဖို႔အစလည္း ျဖစ္ႏိုင္ တယ္။ ဆိုလိုတာက သူ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္တာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမဲ့ lyphoma လို အဖုအက်ိတ္ကင္ဆာေတြ၊ leukemia ဆိုတဲ့ ေသြးျဖဴဥ ကင္ဆာေတြက စစခ်င္းမွာ အျခားေရာဂါ လကၡဏာေတြမျပေသးဘူး။ တေရွာင္ေရွာင္ ျဖစ္ ေနတယ္။ ေသြးအားနည္းတာကေန စလာတာ။ေနာက္ေတာ့မွေရာဂါလကၡဏာ ျပလာေတာ့မွ ေသြးကင္ဆာေၾကာင့္ျဖစ္ ေနတယ္။ ဆိုလိုတာက ဒီေသြးအားနည္းတာ႐ိုး႐ိုးကေတာ့ ေသြးကင္ဆာ အျဖစ္ကို မေျပာင္းႏိုင္ဘူး။ အမွန္ကIce-burg phenomenon ပါပဲ။ အခြၽန္ေလးကေသးေသး ေလးပဲ ရိွေတာ့ ေရခဲတံုးႀကီးက အႀကီးႀကီးမွန္း မသိရဘူးေပါ့။ အႀကီးႀကီးကျမဳပ္ ေနတာ။ ဒီလိုပဲ အစကေတာ့ လူနာကဒီေသြးအားနည္းတာေလး ကေနစလိုက္တာေပါ့။ ဘာ ေၾကာင့္မွန္းမသိဘူး။ ေနာက္ေတာ့မွ တျဖည္းျဖည္းခ်င္းမွ သူ႔ေနာက္မွာ ရိွေနတဲ့ leukemia ေၾကာင့္နည္းတာပဲ။ ဒါမွ မဟုတ္ျခင္ဆီနည္းလုိ႔ ျဖစ္တာေၾကာင့္နည္းတာ ပဲလို႔ သိလာရတာ။ ဒီလို ေသြးကင္ဆာမွ မဟုတ္ ပါဘူး။ ကင္ဆာေတြအကုန္လံုးသည္ Oncogene လို႔ေခၚတဲ့ ကင္ဆာျဖစ္တဲ့ geneေၾကာင့္ျဖစ္တာ မ်ားတယ္။ ကင္ဆာျဖစ္ေစတဲ့ gene ေပါ့၊ ဒါေၾကာင့္ ကင္ဆာဟာမ်ဳိး႐ိုးလိုက္တယ္လို႔ ေျပာတာေပါ့။ ကင္ဆာျဖစ္တဲ့အမ်ဳိးဆိုရင္ ျဖစ္တာပဲ။ ျဖစ္တဲ့ organသာမတူတာ။ ခုနကေျပာတဲ့ အဲဒီ gene ရိွသူမွာပံ့ပိုးတာက life style ေပါ့။ သူ႔ ခ်ည္းသက္သက္ေတာ့ မျဖစ္ဘူးေပါ့။ ဘယ္လို ပံ့ပိုးတာလဲဆိုေတာ့ ဥပမာေျပာရရင္ ဒုတိယကမၻာစစ္တုန္းက ဟီ႐ိုရီွးမား၊ နဂါဆာကီမွာ အဏုျမဴ ဗံုးႀကဲခံရတုန္းက လူေတြဟာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား Chronic Myeloid Leukemia လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးျဖဴဥကင္ဆာျဖစ္ကုန္ၾကတယ္။ဘ ဒီလိုပဲနိစၥဓူဝ ေဆးဝါး၊ ဓာတ္ပစၥည္းေတြနဲ႔ ထိေတြ႔ေနတဲ့ လူေတြမွာလည္း ေသြးျဖဴဥကင္ဆာေတြ ျဖစ္ႏုိင္ တယ္။ ဥပမာ radiation ထိတဲ့သူေတြ၊ X ray (ဓာတ္မွန္ခန္းမွာ)အလုပ္လုပ္ သူေတြေပါ့။ သူတို႔ဆီမွာ ကာေတာ့ ကာကြယ္တာပဲ၊ ကတ္ျပား ေလးေတြခ်ိတ္ထားရတယ္။ ဓာတ္ ေရာင္ျခည္ ဘယ္ေလာက္ခံထားရၿပီးၿပီလဲ ဆိုတာ၊ တစ္ႏွစ္စာ စီေပါ့။ဒါေပမဲ့ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ သူမ်ား ထက္စာရင္ သူတို႔လိုလူေတြမွာျဖစ္ဖို႔ ပိုမ်ားမွာေပါ့။ ေနာက္ တစ္ခါ သေဘၤာေတြေဆာက္တဲ့ေနရာမွာ လုပ္တဲ့ လူေတြ၊ မီးေခ်ာင္း စက္႐ံုေတြမွာ လုပ္တဲ့သူေတြနဲ႔ တာယာကြန္ေပါင္းစက္႐ံုေတြမွာ လုပ္တဲ့သူမ်ဳိးေတြ ကင္ဆာျဖစ္ဖို႔ ႏႈန္းထားမ်ားတယ္။

ေသြးအားေကာင္းေစဖို႔ အစားအစာေတြ ေရြးခ်ယ္စားေသာက္တာမ်ဳိးေရာ လုပ္ႏိုင္ပါ သလား။ ဘယ္လို အစားအစာေတြက ေသြးအား ေကာင္းေစပါသလဲ။ ဒီလိုပဲေဆးေ သာက္ၿပီးေရာေသြးအားေကာင္း ေအာင္လုပ္လို႔ ရပါသလား။ ဘယ္လိုအႀကံဥာဏ္မ်ားေပးခ်င္ပါသလဲ။

ေသြးအားနည္းတယ္ဆိုရာမွာ ေဟမိုဂလို ဘင္နည္းတယ္လို႔ ေျပာတယ္ေနာ္။ အဲဒီမွာ WHO က ေျပာထားတာမွာ ေဟမိုဂလိုဘင္ level ဟာ below 5 ဆိုရင္ေတာ့ ွSevere Anemiaလို႔ေခၚတယ္။ ဒီလိုျဖစ္သြားရင္ေတာ့ ဘာေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္ (သူ႔အေျခခံအေၾကာင္း တရားဟာ ေသြးထြက္သံယိုျဖစ္လို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ နာတာရွည္ ေသြးအားနည္း လို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ သံဓာတ္ခ်ဳိ႕ယြင္းလို႔ ေသြးအားနည္းတာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ မ်ဳိး႐ိုး လိုက္တာ ပဲျဖစ္ျဖစ္) ဒီလို below 5 ျဖစ္သြားရင္ သူ႔ကို ေသြးသြင္းေပးရမယ္။ emergency replacement therapy လို႔ေခၚတယ္။ေသြး မသြင္းလို႔ မရဘူး။ မဟုတ္ရင္ သူ႔ႏွလံုးကမခံႏိုင္ဘူး။ မဟုတ္ရင္ သူ႔ႏွလံုးက အေမာေဖာက္တာေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။ လူနာ ေသြးအားနည္းလြန္းလို႔ ေလျဖတ္သြားႏိုင္တယ္။အနည္းဆံုးေတာ့ ၈ ေရာက္ေအာင္သြင္းေပးရမယ္။ ဒီေတာ့ ေသြး တစ္ထုပ္သြင္းရင္ ေဟမိုဂလိုဘင္ 1 တက္မယ္။ ဆိုေတာ့ ခုနက 5 ကိုေသြး၃ထုပ္ေလာက္ ခ်ိတ္ လိုက္ရင္8ေရာက္ေအာင္တက္လာမယ္။ ဒါမွ ကလီစာေတြမွ သိပ္မဆိုးေတာ့မွာကိုး။ ဒီေတာ့မွ လူနာကို သက္ဆိုင္ရာ အေျခခံေရာဂါကို ၾကည့္ ၿပီးေတာ့ ဆက္ကုရမွာေပါ့။ လူနာဟာ ဘာလို႔ေသြးအားနည္းတာလဲ၊ အမ်ဳိးသမီးတစ္ ေယာက္ေသြးသြန္လို႔ေသြးအားနည္းတယ္။ သူ႔မွာ Myoma Uterus (သားအိမ္အလံုး)ရိွလို႔လား၊ SLE ေၾကာင့္လား၊ ဒါမွမဟုတ္ေက်ာက္ကပ္ေၾကာင့္လားဆိုတဲ့ ေရာဂါေတြကို ဆက္ကုရမွာေပါ့။ ေနာက္ အျဖစ္အမ်ားဆံုး သံဓာတ္နည္းလို႔ ျဖစ္ရ တာဆိုရင္လည္း ဆက္ၿပီးေတာ့ သူ႔ကို သံဓာတ္ ပါတဲ့အားေဆးတိုက္ရမွာေပါ့။ ဒီမွာ တခ်ဳိ႕ ေမးစရာရိွတယ္။ သံဓာတ္အားေဆးကို ေသာက္ တာထက္ ေဆးထိုးလိုက္ရင္ ပိုမျမန္ဘူးလားလို႔။ တကယ္ေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ Inferon တို႔တင္ပါးမွာ ထိုးတာ၊ ေနာက္ Drip ခ်ိတ္တယ္ေလ။ စတာေတြနဲ႔ ေန႔တိုင္းသံဓာတ္ပါတဲ့ အားေဆး ေသာက္တာနဲ႔ ထိုးတာနဲ႔အတူတူပဲတက္တယ္။ တစ္ပတ္ကို one gram ပဲတက္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆရာမ အၿမဲ ေျပာတယ္၊ စာသင္တဲ့အခါတိုင္းမွာ။ ေဆးတိုက္ တာနဲ႔ေဆးထိုးတာဆိုရင္ လူနာကို အသားနာ ေအာင္ မလုပ္ပါနဲ႔လို႔။ ဘာမွမထူးဘူး အတူတူပဲကိုအသားအနားမခံေအာင္ ေဆးပဲတုိက္မယ္။ တစ္ခုပဲရိွတယ္။ ေဆးတိုက္လို႔စိတ္မခ်ရတဲ့သူမ်ဳိးေတြ(တခ်ဳိ႕ စိတ္ေရာဂါရိွ တယ္၊ ေဆးေတြကို ေသာက္ခ်င္ေယာင္ေဆာင္ၿပီး လႊင့္ပစ္တယ္။ဖြက္ ထားတယ္)ကိုသာ ေဆးထိုးပါလို႔။ ေနာက္ အရမ္း အန္ေနတဲ့ သူေတြကိုလည္း သံဓာတ္ပါတဲ့ အားေ ဆးေတြ တိုက္ရတယ္။တခ်ဳိ႕ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ မိခင္ေတြ ကိုယ္ဝန္ရခါစမွာ အန္တာ( morning sickness) အရမ္းမ်ားၿပီး ဘာျမင္ျမင္အန္တယ္။ မစားႏိုင္ဘူး။ တခ်ဳိ႕က ပိုဆိုးသြားၿပီး hypereme-sis gravidarum ေတြ ေခၚတယ္။သူတို႔လိုလူမ်ဴိး ဆိုရင္ေတာ့ ေဆးတိုက္ လို႔မရဘူး။ သူတို႔ကုိေတာ့ ေဆးထိုးမွရတယ္။ ေနာက္ အစာအိမ္(အေၾကာင္း အမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္း)ျဖတ္ေတာက္ ထားတဲ့လူနာေတြမွာဆိုရင္ ၾကာလာရင္ အစာ အိမ္ရဲ႕စုပ္အားက မေကာင္းေတာ့ဘူး။ ဒီလိုလူမ်ဳိး ဆိုရင္ ေဆးထိုးေပးမွရတယ္။ တိုက္လို႔မရဘူး။ အဲလို လူမ်ဳိးက ၾကာလာရင္လည္းေသြးအားနည္း ေရာဂါ ျဖစ္လာတယ္။ ဒီမွာခုနတုန္းက ေျပာသလို ေဟမိုဂလိုဘင္ 8 ထိေရာက္ေအာင္ ေသြးသြင္း လိုက္ၿပီးရင္လည္း ေဆးေတြ ဆက္ေသာက္ေနရ တယ္။ normaltarget ေရာက္ေအာင္ ထိန္းရ မွာေပါ့။ မိန္းမဆိုရင္ ၁၁နဲ႔ ၁၃ၾကား၊ ေယာက္်ား ဆိုရင္ ၁၃ နဲ႔၁၅ ၾကားေရာက္ေအာင္ေပါ့။ ေရာက္ ရင္ေရာရပ္ မွာလားဆိုေတာ့ မရပ္နဲ႔ဦး။ ေနာက္ထပ္၆လ ထပ္ေသာက္ရဦးမယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆို ေတာ့ ခႏၶာကိုယ္မွာ သံဓာတ္ေတြကိုထိန္း ထားတဲ့ iron store ခန္းဆိုတာရိွတယ္။ အသည္းမွာ ထိန္းတယ္။ သရက္ရြက္၊ျခင္ဆီေတြမွာ ထိန္း တယ္။ အဲဒါေတြကို ျပည့္ေအာင္ျဖည့္ေပးထား ရတယ္၊ လိုရင္ ထုတ္သံုးလို႔ရေအာင္။ အဲဒီေတာ့ ေဟမိုဂလိုဘင္ ပံုမွန္ေရာက္ေပမယ့္ ၆လေလာက္ ထပ္တိုက္ရေသးတယ္။ ဒါကေတာ့ေဆးအေနနဲ႔ ေပါ့။အစားအေသာက္ေတြကေတာ့ သံဓာတ္ပါတဲ့ အစားေတြကို စားရမွာေပါ့။ ေဟမိုဂလိုဘင္ ဖြဲ႔စည္းဖို႔ဆိုရင္ ပထမဆံုးကေတာ့ ပ႐ိုတင္းလို တယ္။ first class protein လို႔ေခၚတဲ့ ပထမတန္းစားအသားဓာတ္ပါတဲ့အရာေတြကို စားခုိင္းရ တယ္။ ၾကက္တို႔၊ ဘဲတို႔ ငါးတို႔ပုဇြန္တို႔မဟုတ္ေသး ဘူး။ ေျခေလးေခ်ာင္းသားေတြေပါ့။ ေနာက္ ႏို႔နဲ႔ ႏို႔ ထြက္ပစၥည္းေတြ စားကိုစားရမယ္။ ဟင္းသီး ဟင္းရြက္ထဲမွေတာ့ အစိမ္း ေရာင္ရင့္တဲ့ အရြက္ မွန္သမွ် သံဓာတ္ပါတယ္။ ကန္ဇြန္းရြက္၊ ကိုက္ လန္၊ ဟင္းႏုႏြယ္၊ ကၫြတ္တို႔ စတာေတြ သံဓာတ္ မ်ားတယ္။တကယ့္တကယ္ သံဓာတ္မပ်က္စီး ေအာင္ဆိုရင္ေတာ့ မခ်က္မျပဳတ္ဘဲစားရမွာ။ ဒါေပမဲ့ ဒီလိုစားဖို႔မလြယ္ဘူး။ သံေကာင္ေတြ ပါ မွာစိုးရတယ္ေလ။ ေရေႏြးေလး ေဖ်ာၿပီးစားရမွာေပါ့။

ျမင့္သူဇာထြန္း
By-Yati Magazine