ျမန္မာ့ သမိုင္း စာမ်က္ႏွာေတြကုုိ လွန္ေလာ္ၾကည့္လုုိက္ရင္ ခ်န္လွပ္ထား သလုုိျဖစ္ခဲ့တဲ့ လီဒိုလမ္းမႀကီး အေၾကာင္းကို ယေန႔ေခတ္ လူငယ္မ်ိဳးဆက္ ေတြကေတာ့ ေကာင္းေကာင္း သိၾကမွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလမ္း မႀကီးဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေတာင္ပိုင္း က ေသမင္းတမန္ ရထားလမ္းေလာက္ နာမည္မႀကီး ခဲ့ေပမယ့္ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ကို ႐ြံရွာထိတ္လန္႔ စြာျဖတ္သန္းခဲ့ရတဲ့ ဌာေန တုုိင္းရင္းသား ေတြကေတာ့ ေသမင္းတမန္ လမ္းမႀကီးရယ္လို႔ သိၾကပါတယ္။ ေသမင္းတမန္ ရထားလမ္းကေတာ့ ဂ်ပန္ဘုရင့္ တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေရာက္ေနတဲ့ ဂ်ပန္တပ္ေတြအတြက္ စစ္လက္နက္ ပစၥည္းမ်ား ေထာက္ပံ့ ပို႔ေဆာင္ဖို႔ ထိုင္းနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံကို မီးရထားျဖင့္ ဆက္သြယ္ရန္ျပဳ လုပ္ထား ေသာ စီမံကိန္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ လီဒိုလမ္းမႀကီးကေတာ့ အဲဒီရထားလမ္းနဲ႔ မတူပါဘူး။ ဒီလမ္းမႀကီးကို အေမရိကန္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ဂ်ိဳးဇက္ဗင္နီဂါ စတီးဝဲလ္က အိႏၵိယႏိုင္ငံလီဒိုမွ ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပိုင္းကို ျဖတ္ၿပီး တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ယူနန္ျပည္နယ္၊ ကူမင္းျမိဳ႕႕အထိ ေဖာက္လုပ္ရန္ စီမံခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
သူ႔အႀကံအစည္ကေတာ့ တ႐ုတ္ျပည္တြင္းကို က်ဴးေက်ာ္ေရာက္ ရွိေနတဲ့ ဂ်ပန္တပ္မေတာ္နဲ႔ တိုက္ခိုက္ ေနတဲ့ တ႐ုတ္ကူမင္တန္ တပ္မ်ားကို အႏၲရာယ္မ်ားတဲ့ ေလေၾကာင္းလမ္းကို ေရွာင္ရွားၿပီး ျမန္မာျပည္ေျမာက္ ပိုင္းေတာင္တန္းမ်ားေပၚမွ လမ္း ေၾကာင္းတစ္ခု ေဖာက္လုပ္ၿပီး ေထာက္ပံ့ ပို႔ေဆာင္ေပးဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒုတိယ ကမာၻစစ္ ကာလေတြ ျဖစ္တဲ့ ၁၉၃၀-၃၁ မွာ ဂ်ပန္က မန္ခ်ဴးရီးယားကုိ ၀င္သိမ္းၿပီး တဲ့ေနာက္ တရုတ္-ဂ်ပန္ ဒုတိယ စစ္ပြဲႀကီး စတင္ခဲ့ပါေတာ့သည္။ ၁၉၃၇ မွာေတာ့ စစ္ဟာပုိမုိ အရွိန္ျမွင့္လာခဲ့သလုိ တရုတ္ႏုိင္ငံရဲ႕အစိတ္အပုိင္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ ဂ်ပန္က သိမ္းယူ ႏုိင္ ခဲ့တာေၾကာင့္ ဂ်ပန္တပ္မေတာ္နဲ႔ တိုက္ခိုက္ေနတဲ့ တ႐ုတ္ကူမင္တန္ တပ္မ်ားကုုိ အဂၤလိပ္တုုိ႔က လုိအပ္ေနတဲ့ စစ္အေထာက္အပံ့ ေတြကုိ ေပးပုိ႔ရာမွာ အဟန္႔အတား ေတြ ျဖစ္ေန ခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ ကူမင္းၿမိဳ႕ကေန လားရႈိးၿမိဳ႕ ကိုဆက္သြယ္တဲ့ ရထားလမ္းတစ္ခုကုိ တရုတ္ အလုပ္သမားေတြႏွင့္ စတင္ ေဆာက္လုပ္ခဲ့ၿပီး ၁၉၃၈ မွာအၿပီး သတ္ခဲ့တယ္။ ဒီလမ္းကုိ ဗမာၿပည္လမ္း (Burma Road) လုိ႔ေခၚတယ္။ လားရွိး- ရန္ကုန္ရထားလမ္းရွိေန တာေၾကာင့္၊ ရန္ကုန္မွာရွိေနတဲ့ စစ္အေထာက္အပံ့ေတြကုိ ပုိ႔ေဆာင္ေပးဖုိ႔ စီစဥ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း၊ ကံဆုိးခ်င္ေတာ့ ၁၉၄၂ မွာ ဂ်ပန္က ဗမာျပည္ကုိ ၀င္သိမ္းလုိက္တဲ့အခါ ဒီဆက္သြယ္ေရး လမ္းမႀကီးပါ ပိတ္ဆုိ႔သြားပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ တရုတ္တပ္ေတြကို ေထာက္ပံ့ေပးႏုိင္ဖုိ႔ နည္းလမ္းေတြ စဥ္းစားၾကရာကေန အိႏၵိယႏုိင္ငံ ေဒလီၿမိဳ႕ကေန ကူမင္းကုိ ဆက္သြယ္ႏုိင္မယ့္ လမ္းသစ္ ေဖာက္လုပ္ဖုိ႔ကုိ အႀကံ ျပဳခဲ့ၾကရာက လီဒုိလမ္း ေဆာက္လုပ္ေရးႀကီး ေပၚေပါက္လာခဲ့တယ္။
အဲ့ဒီခ်ိန္မွာ အာရွပစိတ္ဖိတ္ေဒသရဲ႕ အိႏၵိယ-ဗမာ-တရုတ္ႏုိင္္င ံဆုိင္္ရာ စစ္ဦးစီးခ်ဴပ္ျဖစ္သူ အေမရိကန္ စစ္ဗုိလ္ခ်ဴပ္ ဂ်ဳိးဇက္(W) စတီးလ္၀ဲလ္ က ဒီလမ္းေဆာက္လုပ္ေရးကုိ ကြပ္ကဲခဲ့ရတယ္။ ရန္ကုန္က အေထာက္အပံ့ေတြ ရပ္ဆုိင္းသြားတာေၾကာင့္၊ အစီအစဥ္ အရ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ကခ်ာေဒသႏွင့္ ဘုံေဘမွာရွိေနတဲ့ စစ္အေထာက္ အပံ့ေတြကုိ ဒီလမ္းကေန လားရွဳိးကုိျဖတ္္ၿပီး နဂိုလမ္းေဟာင္းအတုိင္း တင္ပုိ႔ေပးႏုိင္ဖုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလမ္းမႀကီး ကိုေဖာက္လုပ္တဲ့ အေမရိကန္အင္ ဂ်င္နီယာေတြဟာ သားရဲတိရစၧာန္မ်ား၊ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ၊ ႐ြံ႕ႏြံအိုင္မ်ားနဲ႔ ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ ျမန္မာျပည္ ေျမာက္ဘက္ပုုိင္း ေတာနက္ႀကီးေတြကို ရင္ဆိုင္ ေက်ာ္လႊားခဲ့ရ ပါတယ္။ အင္ဂ်င္နီယာေတြရဲ႕ တာဝန္ကေတာ့ အိႏၵိယႏိုင္ငံနယ္ စပ္အနီးလီဒိုၿမိဳ႕မွ ဟူးေကာင္းေတာင္ၾကားမွ ပန္ေဆာင္ ေတာင္ၾကားကို ျဖတ္ၿပီးဗန္းေမာ္မွ တဆင့္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ဝမ္တိန္ႏွင့္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ကူမင္းသို႔ ေဖာက္လုပ္ရန္ ျဖစ္ပါတယ္။
နဂိုလမ္းမရွိရာ (သွ်မ္းၿပည္မွာရွိတဲ့) မုံယူလမ္းဆုံအထိ ၄၆၅ မုိင္ရွည္တဲ့ လီဒိုလမ္းေဆာက္လုပ္ေရးကုိ ၁၉၄၅ အေစာပုိင္းမွာၿပီးတယ္။ ဒီလမ္းပုိင္းကုိေတာ့ လီဒုိလမ္းမ ႀကီးလုိ႔ေခၚပါတယ္။
အေမရိကန္ တပ္မေတာ္ အေနနဲ႔ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၁၄၈ သန္းကုန္က်ၿပီး အိႏိၵယ၊ နီေပါ၊ သီရိလကၤာ ႏုုိင္င္ငံသားေတြ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ နာဂ၊ ကခ်င္နဲ႔ သွ်မ္းနီ တိုင္းရင္းသားေတြ၊ တ႐ုတ္ အလုပ္သမားေတြ စုစုေပါင္း အင္အား ၂၅ဝဝဝ ေလာက္နဲ႔ မိုင္တစ္ေထာင္ခန္႔ အရွည္ရွိတဲ့ လမ္းမႀကီးကို ၂ႏွစ္ၾကာ ေအာင္ ေဖာက္လုပ္ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီငရဲ လမ္းမႀကီးဟာ တစ္ေထာင္ဆစ္ ခ်ဳိးအေကြ႕ေပါင္း ႏွစ္ဆယ့္တစ္ေကြ႕ ၊ ေပတစ္ေသာင္းေက်ာ္ နက္တဲ႔ ေခ်ာက္ကမ္းပါး ေတြနဲ႔ ေတာင္ အသြယ္သြယ္ ေပၚမွာ ေဖာက္လုပ္ ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။သိမွီလုုိက္ေသာ ဘုုိးဘြားမ်ား ေျပာၾကားခ်က္အရ လမ္းေဖာက္လုုပ္ရာတြင္ ပါ၀င္ပတ္သက္ခဲ့ရေသာ ဌာေနတုုိင္းရင္းသားမ်ားအား ေဒသအေခၚ ကမ္နီ သုုိ႔မဟုုုုတ္ ခတ္ပုုံ လုုိ႔ေခၚတဲ့ ငွက္ေပ်ာရြက္နဲ႔ ဘိမ္း ကပ္ထားၿပီး ေသာ္ပါလုုိ႔ေခၚတဲ့ ၀ါးေျပာင္းနဲ႔ရႈေစၿပီး ငွက္ဖ်ား၊ အေညွာင္းအညာမ်ား ေျပတယ္ဟုုဆုုိကာ သုုံးစြဲလာေစခဲ့ၾကရာမွ ယေန႔ခ်ိန္ထိ ရုုိးရာ အစဥ္အလာပုုံစံ လုုိလုုိ က်န္ရွိ ေနခဲ့ၾကသည္ကုုိလည္း ၀မ္းနည္းဘြယ္ ေတြ႕ျမင္ၾကရသည္။
ယင္းကုုိလုုိနီစနစ္၏ ဆုုိးေမြမ်ားသည္ ျမန္မာႏုုိင္ငံသူ ႏုုိင္ငံသားမ်ားဖုုိ႔ ယေန႔ခ်ိန္ထိ နလန္မထူ ႏုုိင္ ေအာင္ပင္ျဖစ္သည္။
၁၉၄၂ ခုနစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁ရက္ေန႔လမ္း ေဖာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းကို စတင္ခဲ့ၿပီး ၁၉၄၅ ဇန္နဝါရီ ၂၈ ရက္မွာ ပထမ ယာဥ္တန္း အေနနဲ႔ ဝမ္တိန္ၿမိဳ႕ကို ေအာင္ျမင္စြာသြားႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
ကူမင္းကုိဆက္သြယ္တဲ့ မုံယူလမ္းပုိင္းကေန မုိင္ေပါင္း ၆၀၀ ေက်ာ္ခန္႔ရွိတဲ့ ဗမာျပည္လမ္းပုိင္းကုိ စစ္ဘက္ အင္ဂ်င္နီယာေတြ၊ ေဒသခံေတြရဲ႕လုပ္အား ေတြႏွင့္ ျပန္လည္မြမ္းမံ တည္ေဆာက္ ခဲ့ၾကၿပန္ပါတယ္။ ဒီလမ္းဆုံ ျဖစ္တဲ့ မုံယူကေန ကူမင္းအထိ ဆက္သြယ္ထားတဲ့ ဗမာျပည္ လမ္းပုိင္းကုိ ဗုိလ္ခ်ဴပ္ႀကီး စတီး၀ဲလ္ကုိဂုဏ္ျပဳ တဲ့အေနနဲ႔ စတီး၀ဲလ္ လမ္းမႀကီးလုိ႔ အမည္ေပးခဲ့တယ္။ ေနာင္မွာေတာ့၊ လီဒိုကေန-ကူမင္းအထိ မုိင္ေပါင္း ၁၀၇၉ မုိင္ရွည္တဲ့ လမ္းမႀကီးတစ္ခုလုံးကုိ စတီး၀ဲလ္လမ္းမႀကီးလုိ႔ လူသိမ်ားလာၾကပါတယ္။
၁၉၄၅ ဇန္နဝါရီလမွ ေအာက္တိုဘာလအတြင္း ေထာက္ပံ့ေရး ပစၥည္းတန္ခ်ိန္ ၃၄ဝဝဝ ကို ဒီလမ္းမႀကီးကို အသံုးျပဳၿပီး ပို႔ေဆာင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။
၁၉၄၇ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ(၇)ရက္ ေန႔စြဲျဖင့္ ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခဲ့ေသာ လန္ဒန္ၿမိဳ႕ ၿဗိတိသွ် ႏုုိင္ငံျခားေရး ရုံးမွ ထုတ္ျပန္ ေၾကျငာခ်က္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ေခြၽးတပ္သားေပါင္း (၈၀၀၀၀) ေက်ာ္ ေသေၾကပ်က္စီးခဲ့ေၾကာင္း ခန့္မွန္းေျခ ထုုတ္ျပန္ခဲ့သည္။
ဒါေပမယ့္ လီဒိုလမ္းမႀကီးကို ၁ဝလ ၾကာအသံုးျပဳၿပီး ေတာ့ ၾသဂုတ္လအတြင္းမွာ ျမန္မာျပည္တြင္း႐ွိ ဂ်ပန္တပ္မ်ား လက္နက္ခ်ခဲ့ၿပီး တစ္လအၾကာမွာ လံုးဝတရားဝင္ လက္နက္ခ် အ႐ႈံူး ေပးခဲ့ပါတယ္။
ဒုတိယ ကမာၻစစ္ႀကီးၿပီးကတည္းက၊ ႏွစ္ေပါင္း ေျခာက္ဆယ္ေက်ာ္အထိ မြမ္းမံမွဳမရွိပဲ တိမ္္ေကာေနတဲ့ ဒီလမ္းမႀကီး လမ္းမႀကီးရဲ႕တခိ်ဳ႕အစိတ္အပိုင္းေတြကိုေတာ့ အသံုးျပဳေနဆဲ ပင္ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီစတီး၀ဲလ္လမ္းမႀကီး သုုိ႔မဟုုတ္ လီဒုုိလမ္းမႀကီးဟာ ဗမာၿပည္အပုိင္းမွာ အေနာက္ေၿမာက္ပုိင္းက နာဂေဒသေတြျဖစ္တဲ့ ပန္ေဆာင္ၿမိဳ႕၊ နန္းယြန္းၿမိဳ႕ႏွင့္ ရွင္ေဘြယံၿမိဳ႕ေတြကုိျဖတ္သြားၿပီး၊ ကခ်င္ၿပည္နယ္ ထဲမွာေတာ့ တႏုိင္းၿမိဳ႕ကေနတဆင့္ ျမစ္ႀကီးနား၊ နမၼတီး စတဲ့ၿမိဳ႕ႀကီး ေတြကိုပါ ျဖတ္သြားပါတယ္။ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ေဒသရဲ႕အလယ္ဗဟုိ ကေနျဖတ္သြား တဲ့လမ္းမႀကီးပါ။
ယေန႔ ႏုုိင္ငံေတာ္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလည္း ခ်ိန္မွာ တရုုတ္နဲ႔ အိႏၵိယ ကုုန္စည္ဆက္သြယ္ရန္ အေရးပါလွသလုုိ ေဒသခံေတြရဲ႕ ဒီေဒသေတြဖံြ႕ၿဖဳိးအေရးအတြက္ အေရးပါတဲ့လမ္းမႀကီးျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္သည္ သဘာ၀ သယံဇာတ ႏွင့္ သစ္ေတာထြက္ ပစၥည္းမ်ားအျပား ထြက္ရွိတဲ့အျပင္ ယခုုအခါ က်ားေဘးမဲ့ေတာ တခုုျဖစ္ၿပီး ၈၄၈၄ စတုရန္းမိုင္ ဧရိယာ က်ယ္ဝန္းေၾကာင္းသိရပါသည္။
အလင္းသင့္၍ ဟူးေကာင္း ဟူေသာ ဘာသာစကားသည္ သွ်မ္းနီလုုိ ဟုုိေကာင္းမွ ဆင္းသက္လာေသာ စကားျဖစ္သည္ AD. 1296 ခန္႔တြင္ မုုိးညွင္းသုုိ႔ သံေစလႊတ္ျခင္းကုုိ တရုုတ္မွတ္တမ္း မ်ားသိရ သည္။ ဟုုိေကာင္းမွ ဟူးေကာင္း ျဖစ္လာျခင္းျဖစ္သည္။ ဟုုိဆုုိသည္မွာ ဦးေခါင္းျဖစ္ၿပီး၊ ေကာင္း ဆုုိသည္မွာ (ဗုုံ ) စည္ေတာ္ကုုိေခၚသည္။ ဒုုတိယ မိန္းေကာင္းေခၚ မုုိးေကာင္းၿမိဳ႕တည္ မင္းတရားႀကီး စ၀္ဆမ္လုုံဖွ၏ ဗဟုုိစည္ေတာ္ ေခါင္းလည့္ရာ အရပ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဟုုိေကာင္းမွ ကာလၾကာေရွ လာေသာအခါ ဟူးေကာင္းျဖစ္လာခဲ့သည္။ ေရွးသွ်မ္းနီေခတ္ျဖစ္တဲ့ မုုိးေကာင္းေခတ္တြင္ ဆားထြက္ေသာေၾကာင့္ အားထားရာ ေနရာလည္းျဖစ္သလုုိ႔ ပယင္းႏွင့္ ေရႊမ်ားလည္း ထြက္ရွိေသာေၾကာင့္ အခ်က္အျခာၾကကာ စည္ကားခဲ့ေသာ ေနရာလည္းျဖစ္သည္။
အထက္ျမန္မာျပည္ ေျမာက္ပုုိင္း ႏွင့္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ကုုိ ျဖတ္သန္းေဖာက္လုုပ္ခဲ့ေသာ လီဒိုကေန - ကူမင္းအထိ မုိင္ေပါင္း ၁၀၇၉ မုိင္ရွည္တဲ့ ဒီလမ္းမႀကီးမွာ ကၽြန္ပ္တုုိ႔၏ ဘုုိးေဘးမ်ား အသက္ေသြး ေျခြးမ်ားျဖင့္ ေပးဆပ္ခဲ့ရေသာ သမုုိင္း၀င္ လမ္းႀကီးပင္ျဖစ္သည္။ ထုုိလမ္းမႀကီးအား အနာဂတ္ မ်ဳိးဆက္သစ္ လူငယ္မ်ားအတြက္ ေဒသႏၱရ ဖြံ႕ၿဖိဳးတုုိးတက္ေရးအတြက္ အသုုံးျပဳႏုုိင္ၾကပါေစလုုိ႔ တင္ျပလုုိက္ရပါသည္။ .. က်ားေပါက္
